THY boykot etmek farz mı?

İsrail'e hem finansal hem de silah olarak sahip çıkan destek veren boeing firmasıyla bütün uçaklarını yenileyeceğini söyleyen THY anlaştı boykot farz mıdır? Boeing firması savaş döneminde acil anons çağrısıyla 200 milyon dolar İsrail'e destek çıktı, savaşta kullanılan füzeler bu firma tarafından üretiliyor ve savaşta kullanılan uçaklar bu firmaya ait Türkiye Hava Yolları filosunu yenileceğini söyledi ve 225 tane kesin uçak alacağını söyledi bu firmadan bunları boykot ederken neler yapmamız gerekiyor? Türkiye'nin Gıda ve Temizlikte ithalat bedeli 20 milyar dolarken 75 milyar dolarlık anlaşma yapan Türk Hava Yolları nasıl boykot edilmeli? Devlete ait olduğu için boykot etmek caiz olur mu?

Değerli kardeşimiz,

Türk hava yolları İsrail’i doğrudan desteklemiyor, ancak destekleyeni boykotta hatası var; bu hata başka çarenin olmaması sebebiyle ise THY boykot edilemez, böyle değilse bakılır:

Ülkeye zarar, İsrail’e fayda vermeden başka bir hava yollarını tercih mümkün mü, mümkün ise THY boykot edilebilir.

Esasen bu tür konulara hem fıkhî (dini) hem de ahlakî-siyasi boyutuyla dikkatli, ölçülü ve adil bir şekilde cevap vermek gerekir.

Çünkü mesele yalnızca “bir firmayı boykot etmek” değil; niyet, imkân, sonuç ve sorumluluk dengesini de içerir.

Bu açıdan bazı noktalara dikkat çekmeyi uygun görüyoruz:

THY’yi boykot etmek farz mıdır?

Öncelikle şu ayrımı yapmak gerekir:

Doğrudan zalime (örneğin İsrail’e) yardım etmek haramdır.

Zalime dolaylı fayda sağlayan bir şirkete destek olmak ise duruma göre mekruh, bazen de haram olur.

Ancak bu dolaylı bağın zaruret, mecburiyet veya alternatifin olmaması hâlinde hükmü değişir.

1. Boykotun fıkhî hükmü: Farz, vacip, mendup veya caiz olabilir

İslâm’da boykot, bir protesto aracıdır.

Bu, zarar verme amacıyla değil, zulmü engelleme ve duyarlılığı artırma amacıyla yapılır.

Boykotun dinî hükmü, şartlara göre değişir:

Zulme doğrudan destek veren mal veya şirkete katkı varsa, boykot farz veya vacip olur. Zulme dolaylı katkı varsa, ama alternatif varsa boykot mendup (sevap) olur. Alternatif yoksa veya boykot ümmete ciddi zarar veriyorsa, boykot caiz olur.

2. THY – Boeing meselesinin mahiyeti

Boeing, İsrail’le askerî iş birliği olan bir Amerikan şirketidir.

THY, Boeing’den ticari yolcu uçağı satın alan bir sivil hava yolu şirketidir; doğrudan savaş veya silah finansmanı yapmaz.

THY’nin hisselerinin bir kısmı devlete (Türkiye Varlık Fonu) aittir; bir kısmı ise halka açık hisselerdir.

Dolayısıyla:

Türkiye kendi hava filosunu yenilemek için bu tür firmalardan alım yapmak zorunda kalabilir (dünyada ticari uçak üreten çok az sayıda üretici vardır: Boeing, Airbus, Embraer, vs.).

Bu durumda zaruret veya mecburiyet hükmü devreye girer.

3. Hüküm: Şartlara göre boykotun değerlendirilmesi

Eğer THY’nin Boeing’le yaptığı anlaşma, İsrail’in savaşına doğrudan destek anlamına gelmiyorsa, o zaman THY’yi boykot etmek farz değildir.

Ancak kişi vicdanî veya ahlaki bir duruş olarak, uçak yolculuklarında alternatif bir hava yolu tercih edebilir,

THY’yi eleştirebilir, farkındalık oluşturabilir, bilinçli tüketici tavrı gösterebilir.

Bu caizdir ve sevaptır.

Fakat THY tamamen devlet kurumu olduğundan, onun zarar görmesi ülke ekonomisine, halka, çalışanlara ve dolaylı olarak ümmete zarar verebilir.

Bu durumda boykot farz değil, hatta zararlı olabilir.

Eğer başka hava yolu alternatifi yoksa, bu durumda THY’yi kullanmak caizdir; günah yoktur.

4. Boykot ederken nelere dikkat edilmeli?

Boykot bir “öfke” değil, şuurlu bir tavır olmalıdır.

Yani:

Bilgiye dayanmalı, duygusallığa değil.

Nefret değil, adalet duygusu taşımalı.

Kişisel değil, ümmet faydasına odaklanmalı.

Bireysel olarak yapabileceklerin:

İsrail’i doğrudan destekleyen markalardan alışveriş yapmamak.

Yerli veya alternatif ürünleri tercih etmek.

Sosyal farkındalık oluşturmak.

Dua, bilinçlendirme, eğitim ve yardımla manevî boykotu sürdürmek.

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet