Hz. Ömer, Hristiyan birinin katip olmasına karşı mı?

- Hz. Ömer, Hristiyan katibi olan sahabeye Allah cezanı versin diyor.
- Ama işi ehline vermek de gerekiyor.
- Biraz kafam karıştı.

Değerli kardeşimiz,

Öncelikle ifade edelim ki, “Allah canını alsın veya Allah cezanı versin.” gibi ifadeler, bir beddua değil, kişinin karşıdakinin tavrından rahatsızlık duyduğunu anlatmak için kullanılan abartılı bir ifade tarzıdır. Araplarda bu tür ifadeler yaygın olarak kullanılmakta ve genel olarak gerçekten bir beddua niteliğini taşımamaktadır.

Soruda geçen konuyla ilgili bazı rivayetler özetle şöyledir:

Hz. Ömer, Ebu Musa el-Eşari’den gelir-gideri bir deri parçasına yazıp yanına gelmesini istemesi üzerine, Ebu Musa Hristiyan katibini yanına alıp huzura gelir. Hz. Ömer -katibin Hristiyan olduğunu bilmediği için- “Mescidde Şam’dan gelen bir kitabe var, onu bize okuyabilir misin?” diye bir istekte bulunur. Ebu Musa “Onun mescide girmesi uygun olmaz.” der. Bunun üzerine Hz. Ömer: “O cünüp mü?” diye sorar. Ebu Musa: “Hayır, ama Hristiyan.” cevabını verir. Ebu Musa, Hz. Ömer’in kendisini azarladığını, Hristiyan katibi kovduğunu ve Maide suresinin 51. ayetini okuduğunu belirtir.(1)

Bu rivayete göre, Hz. Ömer’in devlete ait sırların Müslüman olmayanların eline geçmesini istemediği ve Müslüman olmayanların kilit görevlere getirilmesinin sakıncalarına dikkat çektiği anlaşılıyor. Yoksa sadece Hristiyan olduğu için katiplik görevinin verilmeyeceğini anlamak doğru olmaz.

Nitekim Hz. Ömer’in görevde liyakati esas aldığı bilinen bir husustur. Fethedilen arazilerdeki uygulama örnekleri bunun en güzel kanıtıdır. Zira İslam’dan önce Irak ve İran’ın arazi kayıtları Farsça, Suriye’nin Latince, Mısır’ın Kıpti lisanı ile tutulur, Hz. Ömer’in devrinde de öylece kalır. Önceden arazi vergi dairesinde çalışan İranlı, Yunan ve Kıptiler önceki gibi vazifelerinde devam etmişlerdir.(2)

Bundan da öte Hz. Ömer vergi kayıtlarını derleyip toplaması için Medine’ye bir Bizans’lı Hristiyan’ı çağırmıştır.(3)

Şu halde, Hz. Ömer’in valisi Ebu Musa’ya gösterdiği bu tavrın devlet sırlarıyla ilgili kilit görevler olduğu, normal katiplikle ilgili olmadığı söylenebilir.

Dipnotlar:

1) İbn Ebi Hatim, Tefsir, IV. 1156, nu. 6510; Beyhaki, es-Sünenü’l-kübra, X. 127,327; İbn Kesir, Müsnedü’l-Fârûk, II.495.
2) Şibli Numanî, Bütün Yönleriyle Hz. Ömer ve Devlet İdaresi, II. 68.
3) Belazurî, Hz. Ömer’in bu hususta “vergilendirme kayıtlarını düzene sokmak için bize bir Rum gönder” emrini Kitabu’l-eşraf’ta zikreder. Şibli Numanî, Bütün Yönleriyle Hz. Ömer ve Devlet İdaresi, II. 375.

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet