Ferd ve Vitr isimleri arasındaki fark nedir?

- Esmau'l-Hüsna'dan Ferd ve Vitr isimleri arasındaki fark nedir?
- İki isim çok benziyor.

Değerli kardeşimiz,

Ferd isminin, Allah’ın bir ismi olup olmadığı hususunda alimler arasında ihtilaf vardır. İsim olmasa bile bir sıfat olarak kullanıldığı muhakkaktır.

Allah’ın “esma-i hüsna”dan bir isim olmadığını söyleyenler de onun bir vasfı olarak kullanıldığını kabul ederler.

Bununla beraber Beyhaki’de şöyle bir hadis rivayeti vardır:

-  “Allah’ım! Sen duayı (dua etmemizi) emrettin ve icabet etmeyi de söz verdin. Buyur Allah'ım buyur! Emrindeyim buyur! Senin hiçbir ortağın yoktur. Emrindeyim buyur! Şüphesiz hamd sana mahsustur. Nimet de senin, mülk de senindir. Senin hiçbir ortağın yoktur. Şahadet ederim ki sen muhakkak ki FERD'sin, EHAD'sin, SAMED'sin. Doğurmamışsın, doğmamışsın ve senin hiçbir dengin de yoktur.” (Beyhaki, el-Sema ve’s-sıfat, h.no: 160)

Bu hadiste Ferd, bir vasıf olarak kullanılmıştır.

Bununla beraber, zayıf da olsa isim olarak “Ya FERD, ya VİTR” şeklinde kullanıldığını gösteren bir rivayet de söz konusudur. (bk. Beyhaki, a.g.e, 161)

VİTR kelimesi de Allah’ın bir ismi veya sıfatı olduğunu gösteren sahih rivayetler vardır.

Mesela: “Allah VİTR dir Vitri sever.” (Buhârî, Deavât, 69; Müslim, Zikir, 5-6; Nesâî, Kıyâmü'l-Leyl, 27; Tirmizî, Vitir, 2)

- Manalarına gelince;

- Lügat bakımından “vitr” kelimesi “ferd” kelimesi ile aynı anlama gelir. Ancak Ferd genellikle çifti olmayan bir sayıdır. Vitir ise, çifti olan bir sayıdır.

Örneğin bir şeye ferd denildiği zaman, yanında ikinci bir şey olmayan demektir. Vitir ise, ikincisi olabilen bir tek sayıdır.

Buna göre, Ferd yalnız bire (1’e) tekabul eder. Vitr ise, çifti olabilen tek sayıdır. Örneğin, “Ferd-i ferid” ikincisi olmayan, çağında eşi benzeri olmayan mümtaz bir kimsedir. “Vitr” ise, ikincisi ve daha fazlası olabilen bir tektir. 1, 3, 5, 7, 9 sayıları vitrdir. Fakat çiftleri de vardır. Bu bilgiye genel bir çerçeve olarak bakılabilir.

- Allah’ın isim ve sıfatları olarak da bu ikisi aynı manaya gelebilir.

Mesela. Beyhaki’ye göre, Allah’ın ismi olarak VİTR, şeriki ve naziri olmayan FERD demektir. (bk. el-İtikad, 368)

İbnu’l-Esir’e göre, VAHİD ismi FERD manasına gelir. (bk. Camiu’l-Usul, 4/180)

İbn Hacer’e göre de Vitr, Ferd demektir. Allah için kullanıldığı zaman, “Ne zatında ne sıfatında naziri olmayan VAHİD” demektir. (İbn Hacer, Fethu’l-Bari, 11/227)

Bu açıklamalara dayanarak diyebiliriz ki, Ferd ismi, Allah’ın sayıca ikincisi / eşi benzeri olmadığına delalet eder. Vitr ismi ise, Allah’ın tek olduğuna, yani iki şeyden mürekkep olmadığına delalet eder. Allah, ikinci olmayan ferd / bir, çifti olmayan vitr / tektir.

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet