Eşek sesinin çirkinliği, ne demek?

- Kuranda en kötü ses, merkebin sesidir, deniliyor. En kötü ses merkebin değildir demek ya da şu şeyin sesi en kötü sestir demek, Kur'an'a imana zarar verir mi?
-  Kur'an'da geçen her hüküm/yargı içeren ifade aynı değerde midir?

Değerli kardeşimiz,

- Kur’an’ın ifadelerinde hakikat yanında mecaz da vardır. Kesin olarak bilinen bir hakikatle ilgili bir hükmün ifadesine karşı çıkmak dini risk taşır.

Mesela, içki, faizin haram olması, namaz ve orucun farz olması bu türden muhkem hakikatlerdir.

Şayet bir ifadenin mecaz olma ihtimali varsa, ilmi bir analiz ile farklı bir yorumun yapılmasının caiz olduğuna en büyük delil değişik tefsirlerdeki farklı yorumlardır.

Bununla beraber, bir yorumun doğru bir mecrada cereyan etmesi için, onun Arapça lisan kaidelerine uygun olması, İslam’ın genel prensiplerine ters düşmemesi, mecaz manayı zorunlu kılan bir emarenin bulunması gerekir.

- Lokman Suresinin 17-19. ayetlerinde, Hz. Lokman’ın, çocuğuna yaptığı nasihatten söz edilmektedir. Bu nasihat ve irşat üç boyutludur:

1) Önce insanların vasıflarından söz edilmiştir:

“Evladım, namazı hakkıyla eda et, iyiliği yay, kötülüğü de önlemeye çalış ve başına gelen sıkıntılara sabret. Çünkü bunlar azim ve kararlılık gerektiren işlerdendir.” (Lokman, 31/17)

Bu görevler, tutum ve davranışlar insanlara mahsus erdemlerdir.

2) İkinci sırada insanların mertebesinden daha yüksek olan meleklerin vasıflarına dikkat çekilmiştir:

“İnsanları küçümseyip yüz çevirme! Yeryüzünde böbürlenerek yürüme! Allah, kendini beğenmiş övünen kimseyi sevmez.” (Lokman, 31/18)

Burada meleklerin tartışmasız vasıfları olan kibirlenmemek ve başkasını küçümsememek vasıflarına işaret edilmiştir.

3) Üçüncü sırada insanların mertebesinden daha aşağı olan hayvanların vasıflarına dikkat çekilmiştir:

“Yürüyüşünde ölçülü ve dengeli ol, sesini alçalt! Unutma ki, seslerin en çirkini eşek sesidir.” (Lokman, 31/19)

Yani,  insanların, yürümek ve konuşup ses çıkarmak konusunda hayvanlarla ortak olduğu bir vasıftır. Ancak insanların olgunluğunu sağlayan şey, hayvanlardan farklı bir davranış sergilemektir. O da yürürken ölçülü ve dengeli, konuşup seslenirken de insana yakışır bir ses tonunu kullanmaktır.  Yüksek ses tonu bir değer ölçüsü değildir. (krş. Razi, ilgili ayetlerin tefsiri).

- Ayette merkebin kötülenmesi diye bir şey söz konusu değildir. Çünkü, ona yüksek sesi veren Allah’tır.

Şu var ki, herhangi bir şey amacına uygun ise hikmetli ve güzel olur. Amacından saparsa, çirkinleşir. Eşeğin boyu kısa olduğu için bazen merada yayılırken ufak bir tepeciğin arakasında bile görünmez, sahibi onu bulamaz.

İşte onun bu yüksek sesi, onun nerede olduğunu gösterir. Bu açıdan onun sesi amacına uygun olduğu için güzeldir.

Fakat insanlar onun gibi seslerini yükseltirlerse, amacını aşan bir tavır sergilemiş olurlar ve bu ses çirkin olur.

Demek ki, eşek insanın sesi gibi alçak bir sesle arınırsa sesi çirkin olur. İnsan ise eşek gibi sesini yükseltirse sesi çirkinleşir. (krş. İbn Aşur, ilgili yer)

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet