Buhari'de geçen 4 zayıf hadis hangileridir?

- Buhari eserini tamamlayınca Ahmet b. Hanbel, Yahya b. Mâin, Ali b. el-Medinî gibi muhaddisler ve diğerlerinin tenkidine sunmuştur. Kitabında 4 hadis dışında hepsinin sahîh olduğunu söylemişlerdir. (İbn-i Hâcer el-Askalanî, Tehzibu’t-Tehzib, c. III, ss. 509-511)
- Peki bu 4 sahih olmayan hadis hangileridir? Bu hadislerin sahih olduğu ispat edilmiş midir?
- İkinci sorum: Buhari, Müslim'de Bab vardır. Hadislerde Bab nedir, ne demektir?

Değerli kardeşimiz,

Buhari’nin "el-Camiu’s-Sahih" adlı eseri ile ilgili olarak muhaddis, cerh ve tadîl alimi olan el-Ukaylî (ö. 322/934) şunu ifade etmiştir:

“Buhari eserini tamamlayınca Ahmet b. Hanbel, Yahya b. Main, Ali b. el-Medini gibi muhaddisler ve diğerlerinin tenkidine sunmuştur. Kitabında 4 hadis dışında hepsinin sahih olduğunu söylemişlerdir.”

Bu ifadelerin peşinden yine kendisi şunu eklemiştir: “Bu hususta da söz yine Buhari’nindir, onlar da sahihtir.” 

Buhari’den tenkid edilen rivayetler var, ancak söz konusu alimlerin hangi rivayetleri zayıf kabul ettiklerine dair bilgiye rastlamadık.

Nitekim daha sonraları Darekutni ve benzeri münekkitler, eserdeki 110 hadisin senetlerine teknik bakımdan bazı tenkitler yöneltmişlerse de hadis alimlerinin büyük çoğunluğu bu tenkitleri isabetsiz bulmuş, İbn Hacer tenkit edilen rivayetlerin ve ravilerin hepsini savunmuş, sahih olduklarını söylemiştir. (bk. Hedyü’s-sari, s. 364-488)

Buhari’deki zayıf hadisler üç kısımda değerlendirilmiştir;

1. İnkita’ yani senetteki kopukluk sebebiyle zayıf olan, ancak herhangi bir sebeple zayıflığı giderilmiş hadisler.

Örnek: “Tavus dedi ki: Muaz b. Cebel, Yemen halkına arpa ve mısır yerine aynî olarak ipek yahut yün elbiseyi zekat verebileceklerini, bu uygulamanın kendileri için daha kolay, Hz. Muhammed’in Medine’deki ashabı için ise daha faydalı olacağını söylemiştir.” 

Bu rivayet, Tavus’un Muaz b. Cebel’den dinlememiş olması sebebiyle munkatı’dır. Buhari bunu muallak olarak zikretmiştir.  

2. Herhangi bir rivayet ile takviye edilmeyen, ancak ilim ehlinin amele elverişli bulduğu rivayetler.

Bu hususta şu örnek zikredilmektedir: “Hz. Peygamber’in vasiyetin uygulanmasından önce borçların ödenmesi kararını verdiği rivayet edilmiştir.”

Bu rivayeti ilim ehlinden başkaları mevsul yani senetli olarak rivayet etmişlerdir. Bunlardan biri olan Tirmizî, rivayetin ilim ehlinin ameline uygun olduğunu kaydederek hadisi rivayet etmiştir.

3. Herhangi bir rivayet ile takviye edilmemiş rivayetler.

Bunlar çok azdır. Buhari bunların zayıf olduğunu zaten kendisi açıklamaktadır. Rivayeti zikretme nedeninin ise sahih rivayete muhalefet olduğuna işaret etmektedir.

Buhari bu tip rivayetlerin zayıf olduğuna dikkat çekmek için temriz sigası ile vermektedir. Örnek: Buhari, muallak ve temriz sigası (ruviye-rivayet edildi, kîle-denildi) ile verdiği Ebu Hüreyre rivayeti şöyledir:

“İmam aynı yerde nafile namaz kılmamalıdır.” 

Zaten kendisi de söz konusu rivayetin peşinde bunun sahih olmadığını ifade etmiştir. Bu rivayetten önce bu konudaki sahih bir rivayeti de kaydetmiştir. Dolayısıyla bunun zayıf olması kitabın sıhhatine bir zararı olmamıştır.

Hadis Kitaplarındaki “Bâb” ifadesine gelince;

Hadis kitaplarındaki ana bölümden (Kitap) sonra gelen alt bölümlere “bab” denmektedir. Mesela “Kitabu’s-Salat” yani “Namaz Bölümü” ana bölümdür. “İsra Gecesinde Namazların Nasıl Farz Kılındığı Bab” ise alt bölümdür yani babtır.

Bu anlamda Buhari’de kitap sayısının 97, bâb sayısının 3889 olduğu ifade edilmektedir.

Buhari’deki 97. Kitab; Kitâbu'l-İ’tisâm bi'l-Kitâbi ve's-Sünneti (Kitap ve Sünnete Uymak) şeklindedir. Alt bölüm olarak da 28 tane bâb vardır. İlk ikisi;

1. Hz. Peygamber’in "Ben cevâmiu’l-kelim ile gönderildim.” Kavli Bâbı

2. Resûlullah’ın Sünnetlerine Uymak Bâbı

Buhari bu bâblarda şartlarına uyan bazen bir, bazen daha fazla hadislere yer vermektedir.

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet