Allah, zatıyla Arş’a temas halinde midir?

- Allah cc zatıyla Arş’a temas halinde değildir, değil mi?

Değerli kardeşimiz,

Evet, Allah maddeden münezzeh olduğu gibi, maddeye zatıyla temas etmekten de münezzehtir.

Haşa, Allah’ın arşa temas ettiği düşüncesi, batıl ve sapık düşünce sahiplerine aittir. Nitekim bu sapık düşünceyi seslendiren kişilerden Muhammed b. Kerram, Yüce Allah'ın Arş'ın üzerinde durduğu ve Arş'a temas ettiği iftirasında bulunmuştur.

Kelam âlimleri, haberî sıfatları, ayet ve hadislerdeki uluhiyyet anlayışı çerçevesinde ve dil kurallarına uygun biçimde tevile tâbi tutmuş, Allah’a doğrudan cisim isnadında bulunan yahut haberî sıfatları zâhirî haliyle benimseyip sonuçta bir cisme benzetme sapıklığına düşen grupları eleştirmiştir.

Allah cisim olmadığı gibi cismanî özellikler de taşımaz. Çünkü cisim birleşik olup mekânda yer tutar. Varlığı için cüzlerin ve parçaların bir araya gelmesine muhtaç olmak, varlığını sürdürmek için mekanda veya boşlukta yer tutmak gibi yaratılmışlık özelliklerini kainatın yaratıcısına nisbet etmek uluhiyyet anlayışıyla bağdaşmaz.

Allah’ın mahiyeti hiçbir mahiyete benzemez. Allah, kainat cinsinden değildir. Maddeden mücerret ve mahiyeti müberradır. Böyle olunca, kainat içindeki hiçbir kayıt ve engel Allah’a tesir edip, O'nu kayıt altına alamaz.

Kur'an’ın en önemli esaslarından olan tenzih; Allah’ın mekan ve zaman kaydından münezzeh ve mukaddes olduğuna işaret eder. Mekan ve zaman kaydı içinde olan bir şey, sadece olduğu yer ve mekan içinde hapis olmuştur.

Halbuki o kayıtlı olduğu zaman ve mekanın dışında, milyarlarca mekanlar vardır, o zaman o şey milyarlarca mekanda yoktur. Öyle ise nasıl olur da olmadığı ve bulunmadığı bir yerde tasarruf ve tedbirde bulunabilir?

Mesela; güneş şu an kendi yerindedir, kendi yerinin dışında milyarlarca yerler var, o halde güneş o milyarlarca yerde hazır ve nazır olmadığı için o yerlere Rab’lık iddia edemez, uluhiyet davasında bulunamaz.

Allah ise mekan ve zamandan münezzeh ve mücerret olmasından, hiçbir zaman ve mekan içinde inhisar altına girip hapis olamaz; ancak ve ancak hepsinin üstünde hazır ve nazır bir konumda olur. Böyle olunca her bir mevcudun yanında hazır ve nazır olur, onun teveccühünde ve tasarrufunda bir bölünme, bir parçalanma, bir inhisar söz konusu olamaz. Mekan içinde olsa idi, o zaman kayıt ve inhisar, nihayetsiz işleri görmesini engelleyecekti.

İşte Allah’ın zaman ve mekandan münezzeh olması da tevhidi destekleyen ve gerektiren zaruri bir önermedir.

Ayrıca ruhun beden üzerindeki tasarruf ve tedbiri, Allah’ın kainat üzerindeki tasarrufunun ve tedbirinin anlaşılmasında önemli ve somut bir temsildir. Allah’ın tek ve yekta olmasına karşın, milyarlarca fiil ve icraatları aynı anda ve şaşırmadan nasıl yapabildiğini akla yaklaştırmak için, ruh ve beden ilişkisi örnek olarak verilebilir.

Ruh, insan bedeni üzerinde tam bir tasarruf sahibidir. Bedenin bütün aza ve hücrelerinin tedbir ve idaresi ruhun elindedir. Ruh milyonlarca hücre ve azaları tedbir ederken hiç şaşırmıyor ve yanılmıyor. Bir iş bir işine mani olmuyor. Bütün bedenin azalarını birbirinin yardımına ve imdadına gönderiyor.

Ruh tek ve yekta olmasına rağmen, bedenin her yerinde aynı anda hazır ve nazır olabilir. Bir aza ile ilgili iken diğerlerini de ihmal etmez. Bir aza ya da hücre, ruhu kendi ile meşgul edip diğerlerinden alıkoyamaz. Ruh için bedenin ayak tırnaklarını tedbir etmekle, baştaki saçları idare etmek arasında fark yoktur.

İşte mahluk olan ruh, böyle harika bir şekilde beden üzerinde tedbir ve tasarruf edebiliyor ise, mahlukattan ve maddeden münezzeh olan ve sıfatları ezeli ve ebedi olan Allah, neden bütün kainatı tedbir ve idare edemesin deyip aklı somut örnekler ile ikna ediyor. Allah’ın basit bir mahluku böyle olursa, Allah nasıl olur düşünmek lazımdır.

Burada temsildeki beden kainat oluyor, ruh ise Allah’ın kainat üzerindeki tedbir ve idaresi anlamında olan rububiyeti temsil ediyor.

Allah’ın Zatı gibi kudreti de kainatın cinsinden değildir. Yani kainatın vasıf ve kayıtlarından mücerret ve mukaddestir.

İlave bilgi için tıklayınız:

- Eşari'ye göre Allah'ın haberi sıfatları nelerdir? İmam Eşari'ye göre ...
- Ayette geçen "Allah'ın arşı istivası" nasıl anlaşılmalıdır? Allah'ın ...
- Allah'ın her yerde olduğunu ve arşa istiva ettiğini nasıl anlamalıyız?
- Rahman, Arşa istiva etmiştir, mealindeki ayette neden Rahman ismi ...

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet