Allah fiyatları nasıl belirler?

“Şüphesiz, fiyatı tayin eden, darlık ve bolluk veren, rızkı veren Allah’tır. Ben, sizden birinizin mal ve can konusundaki bir haksızlıktan dolayı, hakkını benden ister olduğu hâlde Rabb’ime kavuşmak istemem.” (Ebu Davud, Büyû 49; Tirmizî, Büyû 73; İbn Mâce, Ticârât 27)
- Fiyatları tayin eden Allah'tır diyor, mesela şu anki olan zamları Allah nasıl yapıyor, halbuki insanlar yapıyor diye gözüküyor.
- Bu hadisin demek istediği nedir?

Değerli kardeşimiz,

Tirmizi bu hadisin sahih olduğunu bildirmiştir. (bk. Tirmizi, Buyu, 73)

Bu hadisten anlaşılan şudur; fiyatların normal piyasa değerlerinin üstüne çıktığı bir dönemde bazı insanlar Hz. Peygamber (asm) Efendimize gelip bundan şikâyet etmişler ve kendisinin bir devlet reisi olarak serbest piyasaya bir fiyat kontrolü getirmesini talep etmişler.

Hz. Peygamber (asm) ise, bu tür bir tasarrufta bulunmayı hoş görmemiştir. Piyasanın daralmasını veya genişlemesini sağlayan şartların tabii bir seyir takip ettiğini çok iyi bilen Peygamberimiz (asm) bu şartları dillendirmek yerine, her şeyin dizgini elinde, her şeyin anahtarı yanında olan Allah’ın külli iradesine işaret etmiştir.

Diğer bir ifadeyle, insanla ilişkisi olan her işte biri insanın cüzi iradesi, biri de Allah’ın külli iradesi söz konusudur. Burada insanın gücü ancak yaratmayı gerektirmeyen hususlarda geçerli olabilir. İçinde icadî noktaların bulunduğu ve yaratmanın söz konusu olduğu işin bütün bölümlerinde fail Allah’tır.

“Halbuki sizi de yaptıklarınızı da Allah yaratmıştır.” (Saffat, 37/96)

mealindeki ayette bu gerçeğin altı çizilmiştir.

Diğer taraftan, Hz. Peygamber (asm), ticarî işlemlerde spekülasyona, belirsizliğe ve taraflar arasında anlaşmazlığa yol açacak her tür muameleye mâni olduğu ve fiilî tedbir aldığı hâlde, fiyat konusunda sınırlama getirmeyi uygun bulmamıştır. Zira fiyatların sınırlandırılması, şehir dışından Medine çarşısına mal getirerek satan tüccarların, kendilerine başka pazarlar aramasına sebep olacak, dolayısıyla Müslüman şehir halkının sıkıntı yaşaması ve karaborsacılığa yenik düşmesi gibi bir sonuç oluşturabilecekti.

Savaş şartlarının etkisini gösterdiği Medine çarşısını bir kez daha altüst edebilecek bir uygulama olacağı gerekçesiyle Hz. Peygamberin (asm) kaçındığı fiyat sınırlaması, sonraki yüzyıllarda İslam toplumlarında ortaya çıkan yeni şartlar doğrultusunda yeniden gündeme getirilmiş ve fiyatların aşırı derecede yükseltilmesini engelleyecek şekilde tedbirler alınmasına izin verilmiştir.

İslam âlimleri, doğuracağı neticeler açısından bu uygulamanın, Hz. Peygamberin (asm) dikkate aldığı maksatlara uygun olduğunu belirtmişlerdir.

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet