Alimler tevhidi kaça ayırmıştır?

- Peygamber ve sahabe tevhidi kaç kısıma ayırmışlardır?
- İtikat imamları neden farklı farklı ayırmışlardır?
- Sahabeler, Tabiin ve Tebeu't-Tabiin (Selef) Tevhidi 3 kısma (Rububiyet, Uluhiyet, İsim ve Sıfat Tevhidi) ayırmış mıdır? Ayırmamış ise diğer alimlerimiz neden böyle bir taksime gitmiştir? Bu taksimin kaynağı nedir?
- Ayrıca başka tevhid çeşitleri var mıdır?

Değerli kardeşimiz,

Ne ayet, ne  hadiste ne de sahabe düşüncesinde açıkça böyle bir taksimat vardır.

Tabiin döneminde de -bu manaya işaret eden ifadeler dışında- doğrudan bu kavramlara rastlamak zordur.

Bundan da anlaşılıyor ki, değişik ilim dallarında olduğu gibi, tevhidin çeşitleri de İslami ilimlerin gelişmesine bağlı olarak ortaya çıkmıştır. Bununla tevhidin, geniş boyutuyla insanların zihninde daha kolay yerleşmesine zemin hazırlanmıştır.

İslam alimleri bu çok geniş olan tevhid ilminin belli bazı yönlerini -ayet ve hadislerin ifadelerinden anladıklarını- farklı unvanlarla tespit etmeye çalışmışlardır.

- Nitekim, bazıları tevhidi iki kısma ayırırken, bazıları beş kısma ayırmıştır.

Taberi (6/564), Razi (6/ 306), Kurtubi (1/102), Nesefi (3/219 ), İbn Kesir (7/437) gibi müfessirler, rububiyeyt ve uluhiyet tevhidinden söz etmişler.

Eşariler genellikle bu üç kısım tevhidi, “tevhid-i zat, tevhid-i sıfat ve tevhid-i efal” şeklinde isimlendirmişlerdir.

İbn Teymiye ise, (az önce geçtiği üzere kendisinden önce kabul gören) tevhidi “rububiyet, uluhiyet, isim ve sıfat” unvanıyla söz konusu etmiştir.

Bediüzzaman Hazretleri, İhlas suresinde yedi enva'-ı tevhidi ispat eder.

Bunları şöyle sıralayabiliriz:

Tevhid-i şuhud, Tevhid-i uluhiyet, Tevhid-i rububiyet, Tevhid-i kayyumiyet, Tevhid-i celalî, Tevhid-i sermedî, Tevhid-i cami’. (bk. Sözler, s. 696-697)

İlave bilgi için tıklayınız:

- Tevhit inancı neyi ifade eder ve kaç kısma ayrılır?

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet