Yöneticilerin yanlışlarına karşı nasıl davranmalıyız?

- Peygamber Efendimiz (sav) yöneticilerin adam kayırmalarına, baskılarına karşı ne yaılmasına dair bir şey söylemiş midir?

Değerli kardeşimiz,

Efendimiz (asm) kendi zamanından sonra bazı yöneticilerin bazı yanlışlar yapacakları konusunda ashabını uyarmı; ne yapmaları gerektiğini ifade edtmişlerdir. Bir hadis-i şerif şöyledir:

Abdullah İbni Mes’ûd (ra)’den rivayet edildiğine göre Resûlullah (asm):

« إِنَّهَا سَتكُونُ بَعْدِى أَثَرَةٌ وَأُمُورٌ تُنْكِرونَها »

، قَالُوا : يا رسُولَ اللَّهِ فَما تَأمرُنا ؟ قالَ :

« تُؤَدُّونَ الْحقَّ الَّذي عَلَيْكُمْ وتَسْألونَ اللَّه الذي لكُمْ »

 

“Hiç şüphesiz, benden sonra, adam kayırmalar ve  yadırgayacağınız bazı işler olacaktır.” buyurdu. Ashab-ı kiram:

- Ey Allah'ın Resûlü! O zaman nasıl davranmamızı tavsiye edersiniz, dediler.

Peygamber (asm):

“Siz üzerinize düşen görevleri yapar, kendi hakkınızı ise, Allah’tan beklersiniz.” buyurdu. (Buhâri, Menâkıbu’l-enbiyâ 8; Fiten 2; Müslim, İmâre  45, 48)

Birçok hadis-i şerif sabrın, toplum ve idare yani sistemle ilgili yönünü ortaya koymaktadır. Şu hâlde sabır, tek taraflı değildir. Yöneticiler için ne kadar gerekli ise, yönetilenler için de en az onun kadar gereklidir. Zira, sadece yöneticiler, yönetilenlerin kabalık ve cahilliklerine muhatab olmazlar. Yönetilenler de yöneticilerin birtakım haksızlıklarına, adam kayırmalarına, yersiz tercihlerine maruz kalırlar. 

Devlet imkânlarıyla adam kayırmaların, Müslümanların hoş görmesi mümkün olmayan bazı iş ve uygulamaların görüleceğini Hz. Peygamber (asm) haber verince, ashab-ı kiram o takdirde ne yapmaları, nasıl davranmaları gerektiğini sormuşlar, sevgili Peygamberimiz de:

“Siz, (zekât vermek, cihâda katılmak gibi) size düşen görevleri yerine getirin. Mahrum bırakıldığınız hakkınızı da Allah’tan isteyin.” buyurmuş; idareye baş kaldırarak, kargaşa çıkararak hak almaya kalkışmayınız. Yani yöneticilerinizin size yaptıkları haksızlığa sabır ve tahammül gösteriniz. Onları ıslah etmesini, haklarınızı ödemelerini sağlamasını Allah’tan dileyin, tavsiyesinde bulunmuştur.

Hemen işaret edelim ki bu tutum, yöneticilerin haksızlığını haklı görmek ve göstermek değildir. Elbette itaatın bir sınırı vardır. O da Allah’a karşı gelmemektir. Efendimiz, “Allah’a isyan olan yerde kula itaat yoktur.” buyurmuştur. Hadis-i şerifte her haksızlık için hemen ayaklanmaya kalkılmaması, sabırlı davranılması, anarşiye yol açılmaması istenmektedir.

Konuyu İmam Müslim’in rivayet ettiği bir hadis daha da açıklamaktadır:

Seleme İbni Yezîd el-Cu’fî, Resûlullah (asm)’e:

- Ey Allah'ın Nebîsi! Kendi haklarını bizden isteyen, fakat bizim haklarımızı vermeyen yöneticiler başımıza geçerse, bize nasıl davranmamızı tavsiye edersiniz, diye sordu. Hz. Peygamber (asm) yüzünü çevirdi. O tekrar sordu. Hz. Peygamber yine yüzünü çevirdi. Sonra tekrar sordu. Bu arada Eş’as İbni Kays, Seleme’yi çekti. Nebi (asm) tam o sırada şöyle buyurdu:

“Dinleyin, itaat edin. Onlar kendi yüklendiklerinden, siz de kendi yüklendiklerinizden sorumlusunuz.”  (Müslim, İmâre 49).

Hz. Peygamber (asm), bu hadisiyle “Yöneticiler kendi yüklendiklerinden, yani adalet etmek ve halkın haklarını gözetmekten sorumludurlar. Yapmazlarsa vebali onlaradır. Siz de dinleyip itaat etmek ve başkalarının haklarına riayet etmekten sorumlusunuz. Siz üzerinize düşeni yaparsanız, Allah mükâfatınızı verir.” buyurmuştur.

Hasılıkelam;

1. Zulmediyorlar diye yöneticilere itaat etmemek gerekmez.

2. Görülen haksızlıklara sabır ve tahammül etmek, Müslümanların toplum huzurunu kaçırmamak gerekir.

3. Haksızlığa uğradık diye haksızlık yapmak doğru değildir.

4. Allah’a isyan etmeyi emretmedikleri sürece âmirlere itaat edilir. (bk. Peygamberimizden Hayat Ölçüleri, Riyazü’s-Sâlihîn Tercüme ve Şerhi, Erkam Yay., Hadis No: 52)

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet