Yanlışlıkla yemin edince, kefaret gerekir mi?

- Şafi mezhebinde bir şeye yemin etmek isterken yanlışlıkla başka bir şeye yemin edince yemin edilen şeyi yapınca mı yemin bozulur yoksa gerçekte yemin etmek istenilen şeyi yapınca mı?
- Ayrıca, yeminde kullanılan lafızlar neye göre hüküm alır?

Değerli kardeşimiz,

Öncelikle ifade edelim ki, yanlışlıkla veya doğru olduğu sanılarak yapılan yemin geçersizdir. Borcunu ödediğini zannederek, “Vallahi borcumu ödedim.” diye yemin etmek böyledir.

Ayrıca, konuşma sırasında yemin kastı olmadan yapılan yemin de yemin sayılmaz. (bk. Buhârî, Eymân, 14)

Bunlara "lağv yemin" denir. “Allah lağv yeminlerinizden dolayı sizi sorumlu tutmaz.” (bk. Bakara 2/225) ayeti buna delalet eder.

Sorunuza gelince:

Şafii mezhebine göre yeminlerde göz önünde bulundurulması gereken esasların başında niyet gelmektedir. (bk. Keskin, Şafii Fıkhı, 1/749)

Buna göre başkalarını kandırmak maksadıyla değil de yanlışlıkla yeminin konusunda niyet ile lafzın farklı olduğu durumlarda niyet esastır.

Bu nedenle yanlışlıkla ağızdan çıkan fiil değil, gerçek niyet edilen fiil gerçekleştiğinde yemin bozulur.

Ancak bir konuda kendisinden yemin talep edildiğinde kasıtlı olarak yeminin konusunda farklı bir lafız kullanılması hâlinde yemin edenin değil, yemin ettirenin niyeti geçerlidir. (Detaylı bilgi için bk. Maverdî, Havi'l-Kebîr, 10/299)

Yeminde kullanılan lafızlar neye göre hüküm alır?

Yeminde kullanılan lafızların yorumunda duruma göre sözlük anlamı, örf ve niyet önem kazanır.

Hanefîlere göre yeminin anlamı hakkında önce örfe, sonra dile bakılır.

Hanbelîlere göre sırasıyla şerî, örfî ve lugavî manaya uyulur.

Malikîlerin bir kısmı fiilî örfü kavlî örfe, bir kısmı şerî örfü lugavî örfe, diğer bir kısmı lugavî örfü şerî örfe göre öncelikli görür.

Bazı Şafiler örfü dile, bazıları da dili örfe göre öncelikli saymıştır.

Fıkıh kitaplarında bu konuyla ilgili ayrıntılı tahliller bulunmakta, yemin konusunun kapsamını belirlemede örfün önemli bir faktör olduğu anlaşılmaktadır.

Mesela, “Bu ağaçtan yemeyeceğim.”; “Evine ayağımı basmam.”; “Et yemeyeceğim.” cümlelerine örfte belirli bir anlam yüklenir.

Buna göre ağaç denince meyvesi, et denince sığır veya koyun eti, ayak basmam denince eve girmeme manası anlaşılıyorsa yeminin kapsamı bunlarla sınırlı kabul edilir.

Bilhassa kinayeli lafızlarla yapılan yeminlerde niyet belirleyicidir.

“Ettiğin yemin arkadaşının anlayacağı mana üzerinedir.” ve

“Yemin, yemin ettirenin niyetine göredir.” (bk. Müslim, Eyman, 20, 21)

hadisleri gereği, yemin lafızlarının anlamını ve içeriğini belirlemede niyet esas alınır.

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet