Süt veren dişi olduğu halde neden eril zamir gelmiş?

- Nahl 66'daki "fi butunihi" ifadesinde cinsiyet çekimi yanlış mı?
- Nahl 66 mealinde "hayvanların karınlarından, fışkı ile kan arasından size halis bir süt içiyoruz" ifadesindeki karınlarından anlamına gelen "fi butunihi" ifadesinin cinsiyet çekimi müzekker formundadır, bu da demek oluyor ki Kur'an erkek-dişi fark etmeksizin (müzekker form erkek-kadın karışık halklara genel seslenişte kullanılır)
- Sütün her inekte oluştuğunu söylüyor, ancak bu bilimsel olarak doğru değil, süt veren inek yalnızca dişi cinsidir. Ufak bir araştırmayla Ebu Ubeyde'nin yorumunu buldum, diyor ki süt veren yalnızca dişi cinsidir, Kur'an müzekker form kullanmıştır evet ancak bu müzekker formla kastettiği güruh dişi cinsidir (yani Kur'an genel seslenmiş ancak kastettiği erkek güruh değil).
- Ben bu cevabı pek tatmin edici bulmuyorum, Kur'an neden daha net bir ifadeyle dişilerle sınırlandırmadı? Butuniha (dişi çekim) demek çok mu zor Allah için? Butuniha denmiş olsa ayet hatalı veya eksik mi olacaktı?
- Ayrıca, Müminun 23/21’de ise aynı cümle fi butuniha şeklindedir. Demek ki, Nahl suresinde de aynı şekilde olabilirdi.

Değerli kardeşimiz,

Öncelikle ifade edelim ki, Kuran Arapça olarak indirilmiştir. Nahl suresinde zamirin eril gelmesi de Arapçaya göre uygundur. Çünkü kelimenin manası çoğul ise de kendisi tekildir. Bu nedenle tekil eril olan kelimenin zamiri de tekil eril gelmiştir.

Bu kısa bilgiden sonra detaya gelince:

"Sağmal hayvanların karınları" anlamına gelen butûn kelimenin bitiştiği zamir Nahl suresinde (66) müzekker, Müminun suresinde (21) müennes kullanılmıştır.

Alimlerin bildirdiğine göre, buradaki butûn “Enam” kelimesine racidir, ona bakar. Enam kelimesi, tekil bir lafızdır, fakat çoğunluğu ifade etmeye yönelik vazedilmiş, RAHT (grup-taife), KAVİM (topluluk), BAKAR (sığır), NAAM (sağmal) lafızları gibi bir ism-i cem’dir. Lafzı tekil ama manası çoğuldur. Arapça gramer kurallarına göre, bu lafızlara ait hangi zamir kullanılırsa caizdir ve manası doğrudur.

İşte ilgili yerlerde de tefennün babından bu tenevvua yer verilmiştir. Bu da bir sanattır. Böylece değişik sözcüklerin kullanılmasıyla ifade tarzında bir çeşni, bir çeşitlilik hedeflenmiştir.

Önce Nahl suresi 66. ayette, zamir müzekker olan lafzın cinsine göre müzekker olarak “fi butûnihi” şeklinde kullanılmıştır. Daha sonra Müminun 21. ayette ise müennes olan bu lafzın manasına uygun olarak “fi butûniha” şeklinde kullanılmıştır. (bk. Zemahşeri, Beğavi, İbn Atıyye, es-Semerkandi, Razi, Kurtubi, İbn Kesir, İbn Aşur, ilgili ayetlerin tefsiri)

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet