Şathiye (alaylı hikaye, şiir) yazanlar hakkında bilgi verir misiniz?

- Şathiye yazmak, yanlış anlaşılmaya neden olacağından İslamî olarak nasıl bakmalıyız?

Değerli kardeşimiz,

Dini ve tasavvufi halk şiirinde mizahi, alaycı ve iğneleyici manzumelere genel olarak şathiye adı verilir. Şathiyeler, mutasavvıf şairlerce söylenmiş ya da yazılmış, tasavvufi inançları dile getiren, anlaşılması yorumlanmasına bağlı şiirlerdir.

Tasavvufi konuları işleyenleri şathiyat-ı sûfiyâne adını alırlar. Şathiyeler daha çok Bektaşi şairleri tarafından yazılmıştır.

Kaygusuz Abdal, Yunus Emre şathiye yazan şairlerdir.

İman esasları ile din ile alay eden ifadelere yer veren şathiyeler küfür sayılmıştır. Gerek manzum, gerek mensur olsun, gerek kitabî, gerek şifahî olsun İslam dinin zahirine ters düşen ifadeler İslam alimlerine göre suç sayılmıştır. Kendi içlerindeki niyetleri onları ceza almaktan kurtaramamıştır. Çünkü İslam’da Hz. Ömer (ra)’in ifade ettiği gibi, “Biz şeriatın zahirine göre hükmederiz, işin gizli tarafını Allah’a havale ederiz.” prensibi esastır. Tarihte bazı tasavvuf ehlinin kadılar tarafından suçlu ilan edilmeleri de bu prensibe göre olmuştur. 

Bu sebeple, İslam’a ters düşen ifadeler içeren şathiyeleri yazanların sorumluluklarının olduğunu düşünüyoruz. Niyetlerinin halis olması kendilerini bir derece temize çıkarsa bile, başkalarının yanlış anlamalarına sebep oldukları için sorumlulukları vardır.

Zahire göre, İslam’a ters düşmeyen şathiyeler yazmakta bir beis yoktur. Ancak, bunları anlamak da zor olduğu için, dine pek de hizmet etmedikleri ortadadır. Boş yere kürek çekmenin, zamanı israf etmenin alemi yoktur.

Bazen şairin içinde bulunduğu devirde açıkça söyleyemediği bazı şeyleri şathiyelerle seslendirmesi de söz konusudur. Yunus Emre’nin yazdığı bir şathiyenin sonunda söylediği şu sözler de bunu göstermektedir.

"Yunus bir söz söylemiş / Hiçbir söze benzemez.
Münafıklar elinden / Örter mâna yüzünü."

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet