Rızkı kısmak ve bollaştırmak neye göre olur?

- İsra Suresi 30. ayet ile ilgili kafama takılan bir husus var.
- İsra suresinin 30. Ayetinde "Şüphesiz Rabbin, dilediğine rızkı bol bol verir ve dilediğine kısar. Çünkü o, gerçekten kullarından haberdardır ve onları görmektedir." yazıyor.
- Yüce Allah rızkı kısarken ve bollaştırırken bunu hangi türde insanlar için yapıyor bu ayeti net olarak anlayamadım.

Değerli kardeşimiz,

Ayetin meali:

“Rabbin rızkı dilediğine bol bol verir de kısar da. Şüphesiz ki O, kullarından haberdardır, onları görmektedir.” (İsra, 15/30)

Allah rabdir, dolayısıyla elimizdeki şeylerin asıl sahibidir ve bunları O vermiştir. "Mülk Allah’ın elindedir." (Yasin, 36/83; Mülk, 67/1) kiminin rızkını bollaştırır, kimininkini de kısar.

“Rabb”, yaratılanın ve terbiye edilenin bütün işlerini ıslah edip yoluna koyan; iyi ve doğru olacak, uygun olacak bir miktar üzere onun ihtiyaçlarını gideren, böylece de bazısının rızkını genişleten, bazısınınkini de daraltan kimse anlamına gelir. (Razi, ilgili ayetin tefsiri)

Demek ki, Allah Rab olarak her varlığının durumuna göre rızkı vermekte, geniş veya dar yapmakta, bununla onu terbiye etmektedir.

O halde kime ne kadar verilmesi gerekiyorsa o kadar veriyor, kimden ne kadar kesilmesi gerekiyorsa da o kadar kesiyor.

Diğer taraftan ayetin sonunda bunun başka hikmetlerine de dikkat çekilir: "Çünkü O, kullarından gerçekten haberdardır. Hakkıyla görendir."

Yani, Allah, her insanın maslahat ve menfaatinin, kendisine işte o kadar miktar vermesinde bulunduğunu bilir. Buna göre de “kullarının rızıkları hususundaki farklılık, kendisinin cimri olması sebebiyle olmayıp, tam aksine, onların menfaatlerini görüp gözetmiş olması sebebiyledir" demektir.

Demek ki, ayet bunun hikmetsiz ve anlamsız olmadığına işaret etmektedir.

Allah her kulunun durumunu görür, bilir. Genellikle herkes zengin olmak ister, fakirlikten korkar. Fakat Allah, hikmeti uyarınca kimine az kimine çok verir. Ama ne çok vermesi mutlak anlamda hayır, ne de az vermesi mutlak anlamda şerdir.

Zenginlik yüzünden maddî veya manevî birçok şeyini, hatta inancını, sevdiklerini veya hayatını kaybedenler olduğu gibi fakirlik sebebiyle birçok kayıptan kurtulanlar, manevî kazançlara kavuşanlar da vardır.

Zenginlik kimini kurtarır, kimini de mahveder. Bununla birlikte varlık yokluğa yeğlenir. Onun için ayetlerde "Allah'tan fakirlik isteyin" anlamına gelebilecek hiçbir ifadeye yer verilmemiş; "mal, rızık, servet isteyin" denilmiş; fakat bunun da hakkının verilmesi gerektiği bildirilmiştir. (Mesela bk. Nisa, 4/32; Ankebût, 29/17; Rûm, 30/46; Cum'a, 62/10)

Hz. Peygamber (asm) Efendimiz de fakirlik konusunda insanları uyardığını ve bu fakirlikten Allah'a sığındığını bildiren hadisler vardır. (bk. Müsned, II, 305, 325, 354, 540; VI, 57, 207; Nesai, İstiaze, 14.16)

Ayrıca, Kur'an’da, hayatiyetini sürdürecek hiçbir imkâna sahip bulunmayan varlıklar dahil olmak üzere yeryüzündeki bütün canlıların rızkını verenin Allah olduğu vurgulu ifadelerle anlatılır. (Hûd, 11/6; Ankebût, 29/60)

Cahiliye Araplarının fakirlik korkusuyla kız çocuklarını öldürdüğü kaydedilerek rızık konusunda endişeye düşülmemesi gerektiği belirtilir. (En‘âm, 6/151; İsrâ, 17/31)

Ancak insanın yanlış bir tevekkül anlayışına sığınmak yerine karada ve denizlerde rızkını araması emredilir. (Fâtır, 35/12; el-Mülk, 67/15); helal ve temiz rızıklardan faydalanılması ve şeytana uyulmaması istenir. (Bakara, 2/168; Nahl, 16/114)

Kur'an’da rızık olarak verilen nimetler hayatın vazgeçilemez unsuru olan sudan ve gıdalardan ibaret sayılmamış, başta din, hidayet ve nübüvvet olmak üzere Allah’ın manevî lütufları da rızık olarak nitelendirilmiştir. (Bakara, 2/3; Âl-i İmrân, 3/169; Hûd, 11/88; Meryem, 19/62)

Öte yandan Kur'an’da;

- Başkalarının rızkına göz dikilmesi yasaklanmakta (Tâhâ, 20/131),
- Cenab-ı Hakk’ın, emirlerine göre hareket eden kimseyi beklemediği yerden rızıklandıracağı (Talâk, 65/3),
- İnsanların sahip olduğu her şeyin sonunda tükeneceği, Allah katında bulunanların ise sonsuz olduğu vurgulanmaktadır. (Nahl, 16/96)

Hadislerde de her şeyi Allah’ın yarattığı, her canlının rızkını O’nun verdiği belirtilmiş (Müsned, IV, 130, 202), işlenen günahlardan dolayı Allah’tan af dilemenin ve akrabaları ziyaret etmenin (sıla-i rahim) rızkı genişleteceği ifade edilmiştir. (Buhârî, Büyû, 13; İbn Mâce, Edeb, 57)

Bir hadiste rızık terazisinin Allah’ın elinde olduğu, dilediğine az, dilediğine çok verdiği anlatılırken (Buhârî, Tefsîr, 11/2, Tevĥîd, 19; Müslim, Zekât, 37) diğer bir hadiste gereği gibi tevekkül ettikleri takdirde insanların da kuşlar gibi rızıklandırılacağı bildirilmiştir. (Tirmizî, Zühd, 33)

İlave bilgi için tıklayınız:

- İslam dininde, fakirliğe karşı ne gibi önlemler alınmıştır?  
- “Fakirler, cennete zenginlerden yarım gün önce, yani (dünya ...

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet