Olumsallık nedir, determinizm ile ilişkisi nedir?

- Olumsallık hakkında tafsilatlı bilgi verip bunun evrenin varoluşuyla ilişkilendirerek cevaplarsanız sevinirim.
- Ayrıca Dinimiz bu kavrama nasıl bakar?
- Determinizme bakış açısı hakkında da kısa bilgi verirseniz mutlu olurum...

Değerli kardeşimiz,

Olumsallık İslam Felsefesi ve Kelamında "imkan" olarak bilinen delildir.

Buna göre yaratılmış olan şeylerin potansiyel hallerinde varlıkları ve yoklukları birbirine eşittir. Onlar bu halde ne vardırlar ne de yokturlar. Ancak aktüel durumlarında onların var olmalarını yok olmalarına tercih edecek bir yaratıcıya zorunlu olarak ihtiyaç duyarlar.

Tüm kozmos bu anlamda olumsallık (imkân) üzerinedir.

Eğer tersi olsa, zaten olumsuzluk (mümteni) devreye girer ki, bu da asla var olamayacakları anlamına gelir.

 Gördüğümüz her şey zaman sürecinde bir başlangıca sahiptir. O halde bundan öncesi için o şeye var diyemeyiz. Ancak tam anlamıyla (mutlak) yok da diyemeyiz. Eğer mutlak yokluk olsa o zaman bununla birlikte başka bir varlıktan ya da varlık kavramından bahsedemeyiz.

O halde gördüğümüz her şey başlangıç öncesinde yokluk ve varlık durumlarının ortasında olmakla beraber yokluğa gitmekten çok varlığa daha meyilli bir konumdadır. Zira var olmaktadır. Yani var olma olasılığı şeyler için olumludur.

Kainatın yaratılmasında ve her şeyin parça yahut bütün var edilmesinde bu sistem geçerli olmaktadır. Bu ise yaratmanın yaratıcı için çok kolay olduğunu göstermektedir. Zira eşyanın potansiyeli olumsal bir imkan üzerinedir. Dolayısıyla bu olumsallık üzerine yaratıcının iradesi tecelli ettiğinde süreç başlamaktadır.

Kuantum sistemi de bu durumu bize örneklemektedir.

Atom altı parçacıklar aynı anda parçacık ve alan hareketi göstermektedirler. Bu ise aynı zamanda kütlesel ve dalgasal hareket demektir. 0-1 denilen bu yapıda parçacık aynı anda enerji olup başka boyuta geçerken, aynı anda kütlesellik kazanıp bizim boyutumuzda olmaktadır.

Bu, sürekli bizim boyutumuza göre varlık ve yokluk terazisi bozulmadığı için varlığımız devam etmektedir. Bu sistem kendisini sürekli devridaimde tutacak bir alt sisteme gereksinim duymaktadır.

Ancak gittikçe latifleşen bu alt sistem ya da sistemlerin bizim bildiğimiz varlık ve yokluk kavramları ile bağıntılı olmadıkları açıktır. Bu sistemler sürekli olarak bizim boyutumuza yönelik bir varlık durumunu gerektirmektedirler. Bu ise ilahi yaratımın nüfuz edici sistemidir.

Sistemin bu organik yapısının bilinen tarihi itibari ile evrenin 15 milyar ışık yıllık ömründe korunması ve evrende sonuçta insan aracılığı ile özgür iradenin yeniden açığa çıkışı ve iradenin karşılaştığı hadiseler karşısında tercihte bulunurken, aynı olumsallık doğasına sahip oluşu, yaratmanın insan eylemlerine değin uzayan çizgisini göstermektedir.

Determinizim, evreni bir makine olarak düşünmenin ötesine geçmelidir. Zira kuantumdaki sistem bizim tabirimizle belirsizlik (indetermizm) üzerinedir. Çünkü bizim aklımız bu sistemde devre dışı olduğu için belirsizlik diyoruz.

Makro sistemde ise, kendimizce bir nedensellik kurgusu kurabildiğimiz için determinizm iddiasını söyleyebiliyoruz.

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet