İslam ve örf ilişkisi hakkında bilgi verir misiniz?

Değerli kardeşimiz,

وَاْمُرْ بِالْعُرْفِ  "Örf ile emret..." (A'raf, 7/199)

Örf; toplum hayatında yerleşmiş bulunan ve uzun süreden beri uygulanması sebebiyle hukuken bağlayıcı sayılan, yazılı olmayan hukuk kurallarıdır. Örf kelimesi Kur'an ve sünnette daha çok "marûf" şeklinde geçer. Marûf, aklın ve dinin güzel gördüğü şey demektir. Bu kelime Kur'an'da 39 yerde geçmektedir. Mesela, boşanmış kadının nafakası örfe göre belirlenir. (bk. Bakara, 2/233; Talâk, 65/7) Fakir olan kişi, uhdesinde bulunan yetime hizmeti esnasında onun malından örfe göre yiyebilir. Ayette şöyle buyurulur:

"(Veli veya vasilerden) zengin olan yetimin malını yemekten kaçınsın. Yoksul olan da örfe göre yesin." (Nisâ, 4/6)

Mecelle'nin 45. maddesi "Örf ile tayin, nas ile tayin gibidir." der.

Sıhhat yönünden örf, sahih ve fasit olmak üzere ikiye ayrılır:

Sahih örf, Kitap ve sünnete uygun olan veya en azından bu kaynaklara aykırı olmayan örftür. Hatta bazen “efdal olanı terk” kabilinden olan uygulamalar da bu çerçevede kabul edilir. Mesela, elde olmayan şeyin satışı bazı hadis rivayetlerinde uygun görülmemiştir. (bk. Ebu Davud, Büyu', 68; Tirmizî, Büyu', 19; Nesâî, Büyu', 60; İbn Mâce, Ticârât, 20) Ancak, sahabe döneminden bu yana, insanların bu yola başvurması sonucunda genel bir örf oluşmuş ve bu nedenle de âlimlerin çoğu bunu caiz görmüşlerdir.

Günümüzde kooperatifler aracılığıyla yapılan evler de bu çerçevede değerlendirilebilir. Henüz ev ortada olmamakla beraber, yıllara yayılmış şekilde yapılacağı kabul edilerek örfen caiz sayılır. Ama bu gibi “henüz mevcut olmayan şeyin satışı” meselesinde zaman zaman bazılarının suistimalinden kaynaklanan mağduriyetler yaşandığı da gözler önündedir.

Fâsit örf ise, ayet veya hadise aykırı olup geçerli sayılmayan örftür. Bazı yörelerimizde düğünlerin içkili yapılması örf haline gelmiştir. Ama içki dinen haram olmasından, bu örf muteber sayılmaz, buna uyanlar Allah nezdinde sorumludurlar, “Ne yapalım, örfümüz böyle.” diyemezler.

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet