Arşın binicisinden ötürü gıcırdaması nasıl tevil edilebilir?

​- Sen Allah’ın kim olduğunu bilir misin? Onun Arşı göklerinin üzerinde şöyledir (deyip iki elinin parmaklarıyla bir kubbe/bir halka yaptı). Ve şöyle devam etti: ‘muhakkak ki, Arş Ondan ötürü –binicisinden ötürü binitin sırtının gıcırdaması gibi gıcırdar.”(Ebu Davud, Sünnet, 19).
 - Bu hadise göre Allah’ın arşının aslında Allah’ın hükümranlığı olduğuna nasıl tevil edebiliriz?
- Resmen Allah’ın oturmasından bahsediliyor...

Değerli kardeşimiz,

- Önce şunu belirtelim ki, bu hadis, müteşabih olan / zahiri ifadesinin dışında başka manaları olan sıfat hadislerindendir.

Bu hadisler konusunda genel olarak alimler iki farklı yoruma sahiptir.

Birinci grup, tevil cihetine gitmeden zahir ifadesini kabul edip, işin aslını Allah’ın ilmine havale edenlerdir.

İkinci grup, bu tür hadis ifadelerinin zahiri manasının kastedilmediği, asıl manasının teville ortaya koymanın zorunlu olduğunu belirtirler.

Bazıları birinci grup için “selef alimleri”, ikinci grup için ise “halef alimleri” unvanını kullanmışlardır.

- Önemli bir nokta şudur ki, bu her iki grup alimlerin hepsi, “Allah’ın hiçbir şeye benzemediğini” kabul ederler.

Mesela, birinci grubun temsilcilerinden bir olan İbn Kayyim el-Cevziye, bu gibi müteşabih hadislerle ilgili şu değerlendirmelerde bulunmuştur:

Bu tür müteşabih sıfat hadislerin zahiri ifadelerini tevil etmeyiz. Ancak, işin hakikatini Allah’ın ilmine havale ederken, Allah’ın her türlü keyfiyetten, başka varlıklara benzemekten, onların bir misli-misali olmaktan münezzeh olduğunu da söylüyoruz. (bk. Avnu’l-Mabud, 13/12).

İkinci grubun temsilcilerinden bir olan Hattabî ise, bu hadis hakkında şunları söylemiştir:  

Bu hadis müteşabihtir., manası derin olduğundan ilk etapta anlaşılmamaktadır. Bunun zahiri manası kastedilmemiştir. Bu müteşabih ifade Allah’ın azametine işaret etmek üzere kullanılmıştır. Özellikle o andaki muhatabı olan bedevî Arab’ın basit zihni nazara alındığı için Allah’ın manevi azameti, maddi bir temsille ifade etmiştir. (bk. Avnu’l-Mabud, 13/11)

Bu hadisin senedinde yer alan bazı raviler hakkında olumsuz kanaatler vardır.

Beyhaki de bu hadis rivayetinin sahih olmadığı kanaatindedir. (bk. Beyhaki, el-Esma ve’sıfat, 2/317)

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet