Nisa suresi 3. ayette “veya” yerine neden “ve” denilmiştir?

1. Sorum : Kuran'da gramer hatası olur mu? 4/NİSÂ-3: Eğer (kendileriyle evlendiğiniz takdir de) yetimlerin haklarına riayet edememekten korkarsanız beğendiğiniz (veya size helâl olan) kadınlardan ikişer, üçer ve dörder alın. Haksızlık yapmaktan korkarsanız bir tane alın; yahut da sahip olduğunuz (cariyeler) ile yetinin. Bu, adaletten ayrılmamanız için en uygun olanıdır.
- Burada "veya" bağlacı yerine "ve" bağlacının kullanılması bazı kesimler tarafından gramer hatası olarak görülüyor.Hakikaten de "veya" kullanılsa çok daha iyi bir cümle olurmuş. Bu gerçekten de bir gramer hatası mı?
2. Sorum : “Bakıyorum da, senin Efendi Tanrın , yalnızca senin şeyinin keyfini (hevanı) yerine getirmek için koşuyor.”(Bkz. Buhari, e’s-Sahih, Kitabu’t-Tefsir/33/7,Kitabu’n-Nikah/29;Diyanet yayınlarından Tecrid, hadis no:1721;Müslim, e’s-Sahih, Kitabu’r-Rıda/49,hadis no:1464;İbn Mace Sünen, Kitabu’No:-Nikah/57, hadis No: 200; Ahmed İbn Hanbel,6/134,158)
- Buradaki "heva" kelimesi cinsel istek manasına geliyormuş. Yani "Senin Allahın sadece senin cinsel isteğin için çalışıyor" manasına geliyormuş. Gerçekten de bu hadisin çevirisi böyle mi?
- Eğer böyle ise nasıl açıklanabilir?

Değerli kardeşimiz,

Cevap 1:

İlgili ayetin meali:

"Sizin için helâl olan kadınlardan ikişer, üçer, dörder olmak üzere nikâh edin. Şayet adalet yapamayacağınızdan korkarsanız, o zaman bir (tane ile) yahut malik olduğunuz cariye (ile yetinin). Bu, sizin için eğrilip sapmamanıza daha yakındır" (Nisa, 4/3)

Kur'an Allah’ın Kelamıdır, onda hata olması mümkün değildir. Bu nedenle, Kur'an’da hata olduğunu söylemek Allah’a iftira olur.

Ancak, bunun hikmetini araştırmak ve sormak elbette gayet yerindedir ve büyük bir ibadettir.

Ayet "veya" yerine "ve" harfinin gelmesinin hikmetini, Müfessir Razi şöyle açıklar:

Şayet Allah, “ve” yerine “veya” lâfzını kullansaydı o zaman, bunun ancak bu kısımlardan sadece biri hakkında caiz olmasını ve “onlardan bir kısmı iki kadınla, diğer bir kısmı üç kadınla evlenir, bir diğer kısmı da dört kadınla evlenir.” manasında olmak üzere, Müslümanlara bu kısımları beraberce yapmanın caiz olmamasını gerektirirdi.

Bu nedenle, Allah, bu ifadeyi “ve” anlamındaki “vav” harfi ile birbirine atfedince, bu durum herkesin bu hallerden herhangi birini tercih edebilmesinin caiz olduğunu ifade etmiştir.

Bunun bir benzeri de bir kimsenin bir topluluğa, "Bin dirhem olan şu parayı ikişer ikişer ve üçer üçer ve dörder dörder bölüşün." demesidir.

Onun, bu sözünden maksadı, o gruptakilerden bir kısmının ikişer dirhem almalarının, diğer bir kısmının üçer dirhem almalarının ve üçüncü bir kısmın da dörder dirhem almala­rının caiz olduğunu anlatmaktır.

İşte bu ayette de “veya” anlamındaki “ev” edatının zikredilmeyip, “ve” anlamındaki "vav" atıf harfinin zikredilmesinin faydası, bu hikmetten dolayıdır. (bk. Mefatih, ilgili ayetin tefsiri)

Allah hakimdir, asla abes iş yapmaz; rahimdir, merhameti sonsuzdur. Bu durum Allah’ın ezeli kelamı olan Kur'an’ın bütün sure, ayet, cümle, kelime ve harflerinde de geçerlidir...

İlave bilgi için tıklayınız:

- Kur'an'da gramer hataları var mı?

Cevap 2:

İbn Hacer’in Kurtubî’den naklen belirttiğine göre, hadiste yer alan “heva” kelimesi “rıza” manasında kullanılmıştır. Çünkü, Hz. Aişe “O heva ve hevesinden konuşmaz.” (Necm, 53/3) mealindeki ayette belirtildiği üzere, Hz. Peygamber (asm)'in heva ve hevesinin söz konusu olmayacağını çok iyi bilmektedir. Ancak, bu konuda -kendilerini Resulullah’a hibe den- kadınlara karşı duyduğu öfke ve fazla kıskançlık, onu bu tabiri kullanmaya sürüklemiştir. (İbn Hacer, ilgili hadisin şerhi)

İlave bilgi için tıklayınız:

- Hz. Aişe Peygamberimize hitaben "Vallahi rabbin, senin arzunu ...
- Ahzab suresi 50-52. ayetleri açıklar mısınız? Bu ayetler bahane ..

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet