Neden ayrı ayrı sure isimleri var ve bu sure isimleri neyi ifade ediyor?

Cevap

Değerli kardeşimiz,

Sure, Kur'an-ı Kerim ayetlerinin bir araya getirilmesi sonucunda oluşan, sınırları vahiy doğrultusunda Resûl-i Ekrem tarafından belirlenen bölüm demektir.

Kur'an’ın belli bölümlerine sure denilmesi, birbiriyle ahenkli veya manevî derecesi yüksek parçalardan meydana gelmesi yahut onların her birinin Kur'an binasının bir katını veya bir parçasını teşkil etmesi sebebiyle olmalıdır.

Sureler kendi içinde bütünlüğü olup Kur'an-ı Kerim binasını meydana getiren bölümlerdir. Bununla ilgili en güçlü delil, benzerinin yapılması konusunda meydan okunan (Bakara 2/23) en küçük Kur'an birimini surenin teşkil etmesidir.(1)

Bazı sureler birden fazla adla anılır. Kur'an surelerin tamamının isimleri, vahye dayalıdır, yani tevkīfîdir. Bunların mutlaka hadis delilleri vardır.(2)

Sure adları peygamberler, mümin, kafir ve münafıklar, önemli tarihi olaylar, ahiret halleri, hayvanlar, tabiatın çeşitli özellikleri, güneş, ay ve yıldızlarla ilgili olup, bu durumun bir medeniyet algısı ve inşası için önemli olduğu düşünülmektedir.

Surelerin gruplandırılarak adlandırıldığı da bilinmektedir. Bu adlandırmaların çoğu Resûl-i Ekrem (asm)’e dayandırılırken bir kısmı onların uzunluğuna ve kısalığına göre yapılmış, bir kısmında ise başka özellikler göz önünde bulundurulmuştur. Bir hadise göre yapılan tasnifte sûreler tıvâl (tuvel), miûn, mesânî ve mufassal diye anılır. (Müsned, 4/107)

Ayrıca;

- Bakara ile Âl-i İmrân sureleri zehrâveyn (çifte güller);
- “hâ-mîm”le başlayan Mü’min, Fussılet, Şûrâ, Zuhruf, Duhân, Câsiye ve Ahkāf sûreleri havâmîm (hâ-mîmler) veya Âlü hâ-mîm (hâ-mîmli, hâ-mîmle başlayan);
- tâ-sîn veya “tâ-sîn-mîm”le başlayan Şuarâ, Neml, Kasas sûreleri tavâsîn;
- Allah’ı tesbihle başlayan Hadîd, Haşr, Saf, Cum‘a, Tegābün sûreleri müsebbihât;
- “kul” (söyle) emriyle başlayan Cin, Kâfirûn, İhlâs, Felak ve Nâs sûreleri kalâkıl;
- Kâfirûn ile İhlâs ihlâseyn, ayrıca bu ikisiyle Felak ve Nâs sûreleri mukaşkışeteyn (tedavi eden);
- İhlâs, Felak ve Nâs sûreleri muavvizât, yalnız Felak ve Nâs sûreleri muavvizeteyn diye anılmıştır.

Kur'an-ı Kerîm’in surelere ayrılmış olmasının bazı hikmetlerinden söz edilmiş, bu arada her yaşta ve seviyede insanın onu öğrenip ezberlemesinin ve ibadetlerde okunmasının kolaylaştırıldığı hususu belirtilmiştir.(3)

Sure ile ilgili olarak telif edilen eserler oldukça zengin bir literatür oluşturmaktadır.

Bu kısa bilgiden sonra, Kur'an Sureleri ve bu sure isimlerinin kısaca anlamaları şöyledir:

Kur'an Surelerinin İsimleri

Fatiha, Bakara, Al-i İmran, Nisa, Maide, Enam, Araf, Enfal, Tevbe, Yunus, Hud, Yusuf, Rad, İbrahim, Hicr, Nahl, İsra, Kehf, Meryem, Taha, Enbiya, Hac, Müminun, Nur, Furkan, Şuara, Neml, Kasas, Ankebut, Rum, Lokman, Secde, Ahzab, Sebe, Fatır, Yasin, Saffat, Sad, Zümer, Mümin, Fussilet, Şura, Zuhruf, Duhan, Casiye, Ahkaf, Muhammed, Fetih, Hucurat, Kaf, Zâriyat, Tur, Necm, Kamer, Rahman, Vakıa, Hadid, Mücadele, Haşr, Mümtehine, Saf, Cuma, Münafikun, Tegabün, Talak, Tahrim, Mülk, Kalem, Hakka, Mearic, Nuh, Cin, Müzzemmil, Müddessir, Kıyamet, İnsan, Mürselat, Nebe, Naziat, Abese, Tekvir, İnfitar, Mutaffifin, İnşikak, Büruc, Tarık, Ala, Gaşiye, Fecr, Beled, Şems, Leyl, Duha, İnşirah, Tin, Alak, Kadir, Beyyine, Zilzâl, Adiyat, Karia, Tekasür, Asr, Hümeze, Fil, Kureyş, Maun, Kevser, Kâfirun, Nasr, Tebbet, İhlas, Felak, Nas.

Surelerin Anlamları

1. FATİHA NE DEMEK?

Fatiha “ilk, evvel, başlangıç” demektir. Bütün olarak gelen ilk sure olduğu, Kur'an-ı Kerîm’i okumaya ve yazmaya onunla başlandığı için bu adı almıştır.

Hz. Muhammed (asm)’in peygamberliğinin ilk yıllarında Mekke’de nazil olduğu hususunda ittifak vardır. Bu sure yedi ayetten oluştuğu ve namazda en az iki kere okunduğu ya da her rekatta ona bir başka sure veya birkaç ayet eklendiği için bu ismi almıştır. Ümmü’l-kitâb “kitabın aslı, temeli, anası” demektir. Bazı hadislerde “Ümmü’l-Kur’ân” (Kur’an’ın anası) şeklinde ifade edilmiştir.

2. BAKARA NE DEMEK?

Bakara adını, 67-71. ayetlerdeki kıssadan almıştır. Buna göre Allah Teâlâ, Hz. Musa aracılığı ile İsrâiloğulları’na bir inek (bakara) kesmelerini emretmiş, onlar ise çeşitli bahaneler ileri sürerek bu emri sürüncemede bırakmışlardı. Kur'an’ın en uzun suresidir.

3. ÂL-İ İMRAN NE DEMEK?

Sure adını 33. ayetinde geçen “Âlü İmrân” tamlamasından almıştır. Âl-i İmrân, İmrân ailesi demektir. Bu surenin “Emân”, “Kenz”, “Mücâdile”, “İstiğfâr”, “Ma‘niyye” ve “Tayyibe” gibi isimleri de vardır. Hz. Peygamber (asm) bir hadislerinde Bakara suresi ile birlikte Âl-i İmrân sûresini “Zehrâvân” (iki çiçek; nurlu, parlak iki sure) olarak nitelendirmiştir.

4. NİSA NE DEMEK?

Surenin tek ismi vardır, o da “kadınlar” manasına gelen en Nisâ’dır. Sure adını muhtevasından almaktadır: Akrabalık bağında belirleyici rol oynayan ana rahmine atıfta bulunarak başlamış, kadın (ana rahmi) aracılığı ile birbirinin mirasçısı olan bazı yakınların miras hükümlerini düzenleyen bir ayetle son bulmuş, arada ise birçok ayet kadınlarla ilgili hükümler, açıklamalar ve değerlendirmeler getirmiştir.

5. MAİDE NE DEMEK?

112-115. ayetlerde söz konusu edilen ve havârilerin isteği üzerine Hz. İsa’nın gökten bir “yemek sofrası” (mâide) indirilmesi için dua etmesi dolayısıyla Mâide adını almıştır.

6. EN’ÂM NE DEMEK?

Hz. Peygamber (asm) zamanından beri sadece “el-En‘âm” adıyla anılmıştır. Ayrıca Hz. Ömer, Abdullah b. Abbas, Abdullah b. Mesud ve diğer bazı sahâbîlerin de aynı isimle andıkları bilinmektedir. Bu sebeple bütün mushaflarda, tefsir, hadis kitapları ve diğer İslâmî kaynaklarda hep bu isimle kaydedilmiştir. (Buhârî, Tefsîr, 6; Tirmizî, Tefsîr, 7)

Sözlükte en‘âm “deve” anlamına gelen, ayrıca sığır, koyun gibi bazı evcil hayvanlarla ceylan, geyik ve benzeri yabani hayvanlar ve –Gafir (Mü’min) sûresinde (40/79) geçen “Kimine binesiniz, kiminden yiyecek elde edesiniz diye sizin için hayvanları (en‘âm) yaratan Allah’tır.” meâlindeki ayetten anlaşıldığına göre– bazı binek hayvanları için de kullanılan neam kelimesinin çoğulu olup (ayrıca bk. Mâide 5/1) bu surenin 136, 138, 139 ve 142. ayetlerinde altı defa tekrar edilmiştir. Söz konusu ayetlerde Arapların hayvanlarla ilgili bazı uygulamaları ve telakkileri anlatıldığı için sûreye bu isim verilmiştir.

7. A’RAF NE DEMEK?

Sözlükte “sur, dağ ve tepenin zirvesi” manasındaki urfun çoğulu olan ve burada cennetle cehennem arasındaki bir yerin adı olarak kullanılan a‘râf kelimesi, sûrenin 46 ve 48. ayetlerinde geçer. 143. ayette “mîkåt” kelimesi geçtiğinden bu isimle, 172. ayetin içeriği dolayısıyla “Mîsâk” suresi diye de anılmıştır. Ancak başlangıçtan beri kullanılan ismi A‘râf’tır.

8. ENFAL NE DEMEK?

Sure Bedir Savaşı sırasında gelmeye başladığı ve Bedir de dahil olmak üzere savaşla ilgili bir kısım hükümler taşıdığı için Bedir ismiyle de anılmıştır. Ancak meşhur olan ve mushafta yazılı bulunan ismi Enfâl’dir. Hem ilk ayetinde enfâl kelimesi geçtiği hem de surede kelimenin ifade ettiği ganimetlerin hükümlerine temas edildiği için bu isimle anılmaktadır.

9. TEVBE NE DEMEK?

104. ayetinde tevbe kelimesi geçtiği için sure bu adı almıştır. İlk kelimesi “berâe” olduğu için Berâe sûresi diye de meşhur olmuştur. Ayrıca bu sûre Muhziye, Kadîme, Fâdıha gibi isimlerle de anılmıştır.

10. YUNUS NE DEMEK?

Yunus peygamberin adına ve onun verdiği mücadeleye dair bilgilere Sâffât suresinin 139-148. ayetlerinde daha geniş yer verilmiştir. Burada ise onun adı sadece 98. ayette bir defa geçmektedir. Buna rağmen Sâffât suresine değil, bu sûreye “Yûnus” adının verilmesi, Kur'an’ın genel amacı bakımından önemlidir. Kur'an’da peygamber kıssalarının anlatılmasından maksat insanlara hoşça vakit geçirtmek olmayıp, geçmişten ibret almalarını sağlamaktır.

11. HUD NE DEMEK?

Surede beş defa Hûd ismi geçtiği, özellikle 50-60. ayetlerde Arabistan halkından Âd kavmine gönderilmiş bir peygamber olan Hûd aleyhisselâmın hayatından ve putperest kavmine karşı verdiği mücadeleden bahsedildiği için bu isim verilmiştir.

12. YUSUF NE DEMEK?

Sure adını 4. ayetten itibaren 101. ayetin sonuna kadar kıssası anlatılan Yûsuf aleyhisselâmdan almıştır.

13. RA’D NE DEMEK?

Sure, adını 13. ayette Allah’ı tesbih ettiği bildirilen ve “gök gürültüsü” anlamına gelen ra‘d kelimesinden almış ve sahabe döneminden itibaren sadece bu adla anılmıştır.

14. İBRAHİM NE DEMEK?

Sure adını, 35-41. ayetlerde ismine ve dualarına yer verilen Hz. İbrâhim’den almıştır.

15. HİCR NE DEMEK?

Surenin “Hicr”den başka bir isimle anıldığına dair bilgi yoktur. Hicr, Arap yarımadasının kuzeybatısında, Medine-Tebük yolu üzerinde, Teyma‘ın yaklaşık 110 km. güneybatısında, daha sonra içinden Hicaz demiryolunun geçtiği sarp kayalıklarla çevrili vadinin ve bu vadideki beldenin adıdır. Arap asıllı Semûd kavminin yaşadığı kabul edilen bölge veya şehre bu adın verilmesi, muhtemelen muhafazalı bir yer oluşundan ileri gelmektedir.

16. NAHL NE DEMEK?

Sure genellikle 68. ayette geçen “bal arısı” anlamındaki Nahl ismiyle anılmıştır. Ayrıca surede Allah’ın kullarına lütfettiği ve edeceği nimetlerden geniş olarak bahsedildiği için “Niâm sûresi” diye isimlendirildiği de söylenir.

17. İSRA NE DEMEK?

Sure ismini 1. ayetten almıştır. İsra, Hz. Peygamber Efendimizin (asm), Mescid-i Haram’dan Mescid-i Aksa’ya, oradan da göğe yaptığı yolculuğu ifade eder. 2-8. ayetlerinde İsrâiloğulları’ndan bahsedildiği için ashap döneminde “Benî İsrâil sûresi” diye de anılırdı. Nitekim Buhârî ve Tirmizî’de, hadis mecmualarının tefsir bölümlerinde bu sure ile ilgili bab “Benî İsrâil” başlığını taşır. Ayrıca ilk kelimesinden dolayı “Sübhân sûresi” diye de anılmıştır.

18. KEHF NE DEMEK?

Sure adını, 9-26. ayetlerde kıssası anlatılan ve “mağara dostları” demek olan Ashab-ı Kehf’ten almıştır.

19. MERYEM NE DEMEK?

Sure adını 16-40. ayetlerde kıssası geçen Hz. Meryem’den almıştır. Ayrıca 1. ayeti olan “Kâf-hâ-yâ-ayn-sâd” adıyla da anılmaktadır. (Buharî, Tefsîr, 19)

20. TAHA NE DEMEK?

Adını ilk ayetinden almaktadır. Tefsirlerde, “Taha”nın, Arapça'nın bazı lehçelerinde "Ey kişi, ey insan!" manasına geldiği veya Allah'ın isimlerinden biri olduğu ve bu ayette o isme yemin edildiği ifade edilir. Bu sure, bazı kaynaklarda “Sûretü’l-kelîm” ve “Sûretü Mûsâ” şeklinde de anılır.

21. ENBİYA NE DEMEK?

Surede başka konuların yanında on yedi peygamberden söz edildiği ve onların kavimleriyle olan münasebetlerine dair bilgilere yer verildiği için sûreye “peygamberler” anlamına gelen Enbiyâ adı verilmiştir.

22. HAC NE DEMEK?

Surenin adı olan hac kelimesi 27. ayette geçmektedir. Hz. İbrahim’e Beytullah’ın yerinin gösterilmesinden ve hac ibadeti için insanlara çağrı yapılması buyruğundan söz edildiği için bu adı almıştır.

23. MÜ’MİNUN NE DEMEK?

Surenin genel kabul gören adı ayette geçen ve müteakip ayetlerde seçkin özellikleri anlatılan “inananlar” anlamındaki Mü’minûn’dur.

24. NUR NE DEMEK?

"Aydınlatan şey, ışık" manalarına gelir. Sure adını, Allah’ın nurunu bir benzetme ile açıklayan 35. ayet ile Allah’ın lütfedeceği nurdan mahrum kalanların başka bir nur bulamayacaklarını ifade eden 40. ayetten almıştır.

25. FURKAN NE DEMEK?

"Hakkı batıldan ayırt eden" anlamına gelmektedir. Adını ilk ayetten alır. Furkan aynı zamanda Kur'an-ı Kerim'in adlarından biridir.

26. ŞUARA NE DEMEK?

Adını 224. ayette geçen ve “şairler” anlamına gelen şu‘arâ kelimesinden almaktadır.

27. NEML NE DEMEK?

Sure adını 18. ayette geçen ve “karıncalar” anlamına gelen neml kelimesinden almıştır.

28. KASAS NE DEMEK?

Adını 25. ayette geçen “kasas” (kıssa, hayat hikayesi) kelimesinden almıştır. Doğumundan peygamberliğine kadar Hz. Musa’nın kıssası geniş bir şekilde anlatıldığı için bu adın verilmiş olması da muhtemeldir.

29. ANKEBUT NE DEMEK?

41. ayette, Allah’tan başkasına güvenenlerin durumunun örümcek (ankebût) ağına güvenip dayananlara benzetilmesi dolayısıyla Ankebût adını almıştır.

30. RUM NE DEMEK?

Sure ismini 2. ayetinde geçen Rûm kelimesinden almıştır. Rûm, Bizanslılar demektir.

31. LOKMAN NE DEMEK?

12 ve 13. ayette Hz. Lokman’ın adı geçtiği için Lokmân adını almıştır. Hz. Lokman, Kur'an’da kendisine hikmet verildiği bildirilen bir zattır.

32. SECDE NE DEMEK?

Secde etmek: "başı eğmek veya alnı yere koymak" anlamına gelir. Adını 15. ayetten alır.

33. AHZAB NE DEMEK?

Sure adını, 20 ve 22. ayetlerinde geçen ahzâb kelimesinden almıştır. Ahzâb, “parça, kısım; cemaat; silâh ve harp aleti” gibi anlamlara gelen hizb kelimesinin çoğuludur.

34. SEBE NE DEMEK?

Sure, 15. ayette geçen ve Yemen’de yaşamış bir toplumu ifade eden Sebe’ kelimesinden dolayı bu adı almıştır.

35. FATIR NE DEMEK?

İlk ayetinde “yaratan” anlamına gelen fâtır kelimesi geçtiği için bu adı almıştır; aynı ayette “melekler” manasına gelen kelimenin yer alması sebebiyle “Melâike sûresi” olarak da isimlendirilmiştir.

36. YASİN NE DEMEK?

İlk ayetten ismini almaktadır. Ama mana olarak kesin bilinmemekle birlikte "ey insan" anlamına geldiğini söyleyenler olmuştur. Sure, Kur'an’ın kalbi diye nitelendiren hadis rivayetine dayanılarak “kalbü’l-Kur’ân” diye de adlandırılmış,

37. SAFFAT NE DEMEK?

Bütün kaynaklarda sure Sâffât adıyla anılmış olup 1. ayette geçen ve “sıra sıra dizilenler, saf tutanlar” anlamına gelen bu kelime, ağırlıklı yoruma göre melekleri ifade etmektedir.

38. SAD NE DEMEK?

İlk ayette geçen Sad harfinden ismini almıştır. "Sâd", huruf-i mukattaa denilen harflerdendir.

39. ZÜMER NE DEMEK?

Sureye ad olan ve “gruplar, topluluklar” anlamına gelen zümer kelimesi, inkarcıların gruplar halinde cehenneme sürüleceğini, müminlerin de yine topluluklar halinde cennete götürüleceğini anlatan 71 ve 73. ayetlerde geçmektedir.

40. MÜ’MİN NE DEMEK?

Mümin, "İman eden" anlamına gelmektedir. 28-45. ayetlerde Firavun ailesinden olup iman eden kişiden bahsedildiği için sureye bu ad verilmiştir.

41. FUSSİLET NE DEMEK?

Surenin adı olan ve “apaçık, anlaşılır hale getirilmiş” manasına gelen fussılet kelimesi 3. ayet ile 44. ayette geçmektedir.

42. ŞURA NE DEMEK?

38. ayetinde geçen ve “danışmak, istişare etmek” anlamına gelen şûrâ kelimesi sureye ad olmuştur.

43. ZUHRUF NE DEMEK?

Sözlükte “süs” manasına gelen, süslenmede vazgeçilmez bir araç olduğu için altın manasında da kullanılan zuhruf kelimesi (35. ayet) Kur’an’da, bu sureden başka yerlerde de geçmektedir. (Enam 6/112, Yûnus10/24, İsra 17/93) Bu sureye isim olmasının sebebi, surenin amaç ve konularından biri olan “dünya ve ahiret güzelliklerinin karşılaştırılması, ebedî güzelliğin tercih edilmesine yönlendirme” bağlamında kullanılmış olmasıdır.

44. DUHAN NE DEMEK?

Duhan, "duman" anlamına gelmektedir. Adını 10. ayetten almaktadır.

45. CASİYE NE DEMEK?

Hâ-mîm ile başlayan yedi sureden biri olup meşhur adı, “diz çöken, dizlerinin üstüne çöküp kalan” anlamında Câsiye’dir.

46. AHKAF NE DEMEK?

Meşhur adı Ahkåf’tır. “Kum tepeleri” manasına gelen bu kelime yalnızca bu surenin 21. ayetinde geçtiği için ismi de Ahkåf olmuştur.

47. MUHAMMED NE DEMEK?

Adını 2. ayette geçen Efendimiz Hz. Muhammed (asm)'in adından alır. "Övülmüş" manasına gelmektedir. Surenin ana konularından biri savaş olduğu, müminleri Allah yolunda savaşa teşvik eden ayetlere yer verildiği ve 20. ayetinde, "savaş" anlamındaki "kıtal" kelimesi geçtiği için sure kıtal ismiyle de anılmıştır.

48. FETİH NE DEMEK?

Sure adını ilk ayette geçen fetih kelimesinden almaktadır. "Açma, ele geçirme" anlamlarına gelmektedir.

49. HUCURAT NE DEMEK?

Hz. Peygamber (asm)’in evi, Arapça’da hucre (çoğulu hucurât) kelimesiyle ifade edilen dokuz odadan oluşmakta idi. 4. ayette bu kelime geçtiği için sureye Hucurât denilmiştir.

50. KAF NE DEMEK?

Sure Arapça’daki “kâf” harfi ile başlamaktadır. “Kâf” huruf-i mukattaa denilen harflerdendir.

51. ZÂRİYAT NE DEMEK?

İlk ayetinde geçen ve “savuranlar, tozu dumana katanlar” gibi manalara gelen zâriyât kelimesi sureye ad olmuştur; bazı meşhur tefsir ve hadis kaynaklarında Ve’z-zâriyât sûresi diye de anılır.

52. TUR NE DEMEK?

İlk ayetinde geçen ve genellikle Sînâ dağı olarak anlaşılmış olan “Tûr” kelimesi sureye ad olmuştur.

53. NECM NE DEMEK?

İlk ayetinde geçen ve “yıldız” anlamına gelen necm kelimesi sureye ad olmuştur.

54. KAMER NE DEMEK?

İlk ayetinde geçen ve “ay” anlamına gelen kamer kelimesi sureye ad olmuştur.

55. RAHMAN NE DEMEK?

İlk ayetinde geçen ve Allah’ın isimlerinden olan “rahmân” kelimesi sureye ad olmuştur. Rahman, Allah'ın rahmetinin enginliğini, kulluk görevini yapsın yapmasın bütün kullarına nimet vermesini ifade eder. Sure “Arûsü’l-Kur’ân” diye de anılır.

56. VAKIA NE DEMEK?

İlk ayetindeki “olay, hadise” anlamına gelen ve kıyamet gününü ifade etmek üzere kullanılan vâkıa kelimesi sureye ad olmuştur.

57. HADİD NE DEMEK?

25. ayetindeki “demir” anlamına gelen hadîd kelimesi sureye ad olmuştur.

58. MÜCADELE NE DEMEK?

Sure adının “Mücâdele” veya “Mücâdile” şeklinde iki okunuşu vardır. Birincisi, “tartışma yapmak, çekişmek” demektir; ikincisi ise “tartışan kadın” manasına gelir. Sure bu adı ilk ayetinde geçen ve aynı kökten türetilmiş olan fiilden almıştır. İlk iki kelimesiyle “Kad Semia” suresi diye de anılır.

59. HAŞR NE DEMEK?

"Toplanmak, bir araya gelmek" manasına gelmektedir. Adını 2. ayetten almaktadır.

60. MÜMTEHİNE NE DEMEK?

Sure, 10. ayetinde “imtihan edin, sınayın” anlamına gelen imtehinû fiili geçtiği için bu adı almıştır.

61. SAF NE DEMEK?

4. ayetinde geçen ve “sıra, dizi” anlamına gelen saf kelimesi sureye ad olmuştur.

62. CUM’A NE DEMEK?

Adını cuma namazının öneminden söz eden 9. ayetinden almıştır.

63. MÜNAFİKUN NE DEMEK?

İlk ayetinde geçen ve “münafıklar” anlamına gelen münâfikûn kelimesi sureye ad olmuştur.

64. TEGABÜN NE DEMEK?

9. ayette gerçek kâr ve zararın ortaya çıkacağı mahşer gününden söz edilirken kullanılan ve “aldanma, aldatma, kâr-zarar” gibi manalara gelen tegåbün kelimesi sureye ad olmuştur.

65. TALAK NE DEMEK?

Talâk “boşama” yoluyla evliliğin sona erdirilmesini ifade eden bir terimdir. Genel konusu bu olduğu ve ilk ayetinde aynı kökten gelen fiiller kullanıldığı için sure bu adı almıştır.

66. TAHRİM NE DEMEK?

Hz. Peygamber (asm)’in kendisi için koyduğu geçici yasaklardan söz edilirken ilk ayette geçen fiilin masdarı olan “tahrîm” kelimesi sureye ad olmuştur.

67. MÜLK NE DEMEK?

Sure adını birinci ayette geçen ve “mâlik olma, hükümranlık” gibi manalara gelen mülk kelimesinden almıştır.

68. KALEM NE DEMEK?

Sure adını 1. ayette geçen “kalem” kelimesinden almış olup, yaygın olarak bu adla anılmaktadır. Tefsirlerde “Nûn” adıyla da anılır. Buhârî ise surenin adını “Nûn ve’l-kalem” olarak kaydetmiştir (bk. Tefsîr, 68)

69. HAKKA NE DEMEK?

Sure adını 1. ayette geçen ve “gerçekleşecek olan (kıyamet)” anlamına gelen hâkka kelimesinden almış olup yaygın olarak bu isimle anılmaktadır.

70. MEARİC NE DEMEK?

Sure adını 3. ayette geçen ve “yükselme dereceleri, yükselme vasıtaları” anlamına gelen meâric kelimesinden almıştır, genel olarak bu isimle bilinir. Bazı hadis kaynaklarında surenin ilk kelimeleri olan “Seele sâilün” adıyla da geçmekte (Buhârî, Tefsîr, 70), ayrıca “Vâkı‘” şeklinde de anılmaktadır.

71. NUH NE DEMEK?

Surede Hz. Nuh’un peygamber olarak gönderilişi ve inkarcılara karşı verdiği mücadele anlatıldığı için ona bu ad verilmiştir.

72. CİN NE DEMEK?

Sure adını, birinci ayette geçen “cin” kelimesinden almıştır. Sure ilk kelimeleri olan “Kul ûhiye ileyye” (Buhârî, Tefsîr, 72) veya kısaca “Kul ûhiye” isimleriyle de anılmıştır.

73. MÜZZEMMİL NE DEMEK?

Sure adını, birinci ayette geçen “örtünüp bürünen” anlamındaki müzzemmil kelimesinden almıştır.

74. MÜDDESSİR NE DEMEK?

Sure adını, 1. ayette geçen ve “bürünüp sarınan” anlamına gelen müddessir kelimesinden almıştır.

75. KIYAMET NE DEMEK?

İlk ayetinde geçen “kıyâmet” kelimesi sûreye ad olmuştur. Ayrıca “Lâ uksimü” adıyla da anılmaktadır.

76. İNSAN NE DEMEK?

İlk ayette geçen "insan" kelimesinden adını almıştır. İnsan kelimesi, “beşer, insan topluluğu” anlamına gelen ins kökünden türetilmiş olup akıl ve fikir sahibi, konuşarak anlaşan sosyal bir varlık türünü ifade eder.

77. MÜRSELAT NE DEMEK?

Sure adını 1. ayette geçen ve “gönderilenler” anlamına gelen mürselât kelimesinden almıştır.

78. NEBE NE DEMEK?

Sure adını 1. ayette geçen, “haber” anlamındaki nebe’ kelimesinden almıştır.

79. NAZİAT NE DEMEK?

Sure adını birinci ayette geçen ve "söküp çıkaranlar" anlamına gelen "nâzi'ât" kelimesinden almıştır. Ayrıca “Ve'n-nâzi'ât" "es-Sâhire" ve "et-Tâmme" adlarıyla da anılmaktadır.

80. ABESE NE DEMEK?

Sure adını, ilk kelimesi olan ve “yüzünü ekşitti, suratını astı” anlamına gelen abese kelimesinden almıştır.

81. TEKVİR NE DEMEK?

“Tekvîr” kelimesi, surenin 1. ayetinde geçen ve “dürdü, dürüp sardı” anlamlarına gelen kevvera fiilinin masdarıdır. Sure adını bu fiilden almıştır.

82. İNFİTAR NE DEMEK?

“İnfitâr” kelimesi, surenin 1. ayetinde geçen ve “yarıldı” anlamına gelen infetara fiilinin masdarıdır. Sure adını bu fiilden almıştır.

83. MUTAFFİFİN NE DEMEK?

Sure adını ilk ayetinde yer alan “ölçü ve tartıda eksiklik yapanlar” anlamındaki mutaffifîn kelimesinden almıştır. “Veylün li’l-mutaffifîn” adıyla da anılmaktadır.

84. İNŞİKAK NE DEMEK?

Kaynaklarda yaygın olarak “İnşikåk” adıyla anılır. Adını, göğün yarılması ve ayrılmasını ifade eden ilk ayetinden almaktadır. “İze’ssemâü’nşakkat” ve “İnşakkat” adları da vardır.

85. BÜRUC NE DEMEK?

Sure adını 1. ayetinde geçen ve “burçlar” anlamına gelen burûc kelimesinden almıştır.

86. TARIK NE DEMEK?

Sure adını ilk ayette geçen ve orada “yıldız” anlamına gelen târık kelimesinden almıştır.

87. A’LA NE DEMEK?

Sure adını 1. ayette geçen, “en yüce, en üstün” manasındaki a‘lâ kelimesinden almış olup kaynaklarda yaygın olarak bu adla tanınmaktadır. “Sebbihi’sme rabbike’l-a‘lâ” ve “Sebbih” adlarıyla da anılmaktadır.

88. GAŞİYE NE DEMEK?

Sure adını ilk ayetinde geçen ve “örten” anlamına gelen gåşiye kelimesinden almıştır. “Hel etâke...” adıyla da anılmaktadır.

89. FECR NE DEMEK?

Sure adını 1. ayette geçen ve “tan yerinin ağarması, sabah aydınlığı” anlamlarına gelen fecr kelimesinden almıştır.

90.- BELED NE DEMEK?

Sure adını ilk iki ayetinde geçen, “şehir, memleket” anlamlarına gelen ve Mekke için kullanılan beled kelimesinden almıştır. Ayrıca “Lâ uksimü” adıyla da anılmaktadır. (Buhârî, Tefsîr, 90)

91. ŞEMS NE DEMEK?

Sure adını 1. ayette geçen “güneş” anlamındaki şems kelimesinden almıştır.

92. LEYL NE DEMEK?

Sure adını ilk ayette geçen ve “gece” anlamına gelen leyl kelimesinden almıştır. Ayrıca “Ve’l-Leyli izâ yağşâ” diye de anılmaktadır. (Buhârî, Tefsîr, 92)

93. DUHA NE DEMEK?

Sure adını 1. ayetinde geçen ve “kuşluk vakti” anlamına gelen duhâ kelimesinden almıştır. Ayrıca “Ve’d-duhâ” adıyla da anılmaktadır. (Buhârî, Tefsîr, 93)

94. İNŞİRAH NE DEMEK?

İnşirah “açılıp genişlemek, huzura kavuşmak” anlamlarına gelmektedir. İlk ayetinde aynı kökten olan fiil kullanıldığı ve Hz. Peygamber (asm)’in gönül ferahlığına ve huzura kavuşturulduğu bildirildiği için sure “İnşirah” adını almıştır. Ayrıca “Şerh, Elem neşrah” adlarıyla da anılmaktadır.

95. TİN NE DEMEK?

Sure adını 1. ayette geçen ve “incir” anlamına gelen tîn kelimesinden almıştır. Ayrıca “Ve’t-tîn” ismiyle de anılmaktadır.

96. ALAK NE DEMEK?

Sure adını 2. ayette geçen ve “asılıp tutunan” anlamına gelen alak kelimesinden almıştır. Ayrıca “oku” anlamına gelen ilk kelimesinden dolayı “İkra’ “ ve “İkra’ bi’smi rabbike” adlarıyla da anılmaktadır.

97. KADİR NE DEMEK?

Surede Kadir gecesinden bahsedildiği için bu adı almıştır. “İnnâ enzelnâ” adıyla da anılmaktadır.

98. BEYYİNE NE DEMEK?

Sure adını 1. ayette geçen ve “açık delil, kesin belge” anlamına gelen beyyine kelimesinden almıştır. “Kayyime, Beriyye, İnfikâk” gibi isimlerle de anılmaktadır.

99. ZİLZÂL NE DEMEK?

Surede kıyamet sırasındaki büyük yer sarsıntısından bahsedildiği için “deprem” anlamına gelen zilzâl ismini almıştır. “Zelzele” adıyla da anılmaktadır.

100. ADİYAT NE DEMEK?

Sure adını 1. ayette geçen ve “koşan atlar” anlamına gelen âdiyât kelimesinden almıştır.

101. KARİ’A NE DEMEK?

Sure, ilk ayeti oluşturan ve “sert nesne, korkunç olan, ses ve kapı çalan” anlamlarına gelen kåria kelimesiyle isimlendirilmiştir.

102. TEKASÜR NE DEMEK?

Sure adını 1. ayette geçen ve “çokluk yarışı, çoklukla övünme” anlamlarına gelen tekâsür kelimesinden almıştır.

103. ASR NE DEMEK?

Sure adını 1. ayette geçen ve “zaman, çağ, ikindi vakti” gibi anlamlara gelen asr kelimesinden almıştır...

104. HÜMEZE NE DEMEK?

Sure adını 1. ayette geçen ve “arkadan çekiştirme” anlamına gelen hümeze kelimesinden almıştır.

105. FİL NE DEMEK?

Sure adını 1. ayette geçen fîl kelimesinden almıştır. Surede Fil ordusu kıssası anlatılmaktadır. Kabe'yi yıkmak isteyen Yemen'in genel valisi Habeşistanlı komutan Ebrehe'nin fillerle Mekke'ye hücumunu, sonuçta yok olup gitmelerini komi edinmiştir

106. KUREYŞ NE DEMEK?

Sure adını 1. ayette geçen “Kureyş” kelimesinden almıştır. Ayrıca “Li-îlâfi Kureyşin” adıyla da anılmaktadır. Hz. Peygamberimiz (asm)'in de mensubu bulunduğu kabilenin adı Kureyş'tir.

107. MA’UN NE DEMEK?

Adını son ayetten alır. Maun; birine kullanması için verilen yardım veya zekat, manalarına gelir.

108. KEVSER NE DEMEK?

Sure adını ilk ayetinde geçen kevser kelimesinden almıştır. Ayrıca “İnnâ a’taynâ...” ve “Nahr” adlarıyla da anılır. Kevser, çok nimet manasına gelir. Kevser cennette bir havuzun da adıdır. Kur'an'ın en kısa suresidir.

109. KÂFİRUN NE DEMEK?

Sure adını ilk ayetinde geçen ve “inkârcılar” anlamına gelen kâfirûn kelimesinden almıştır.

110. NASR NE DEMEK?

Sure adını ilk ayetinde geçen ve “yardım, zafer” anlamına gelen nasr kelimesinden almıştır.

111. TEBBET NE DEMEK?

Sure adını ilk ayetinde geçen ve bu bağlamda “kurusun” şeklinde beddua anlamı taşıyan tebbet kelimesinden almıştır.

112. İHLAS NE DEMEK?

"Samimi olmak, içtenlik" manalarına gelir. Surenin kaynaklarda tesbit edilen yirmiyi aşkın adı vardır. Ancak yaygın olarak İslâm dininin temel ilkesi tevhid inancının veciz bir ifadesi olan “İhlâs” adıyla tanınmıştır. En çok kullanılan isimlerinden biri de “Kul hüvellahü ehad”dır.

113. FELAK NE DEMEK?

Sure adını ilk ayetinde geçen ve “sabah” anlamına gelen felak kelimesinden almıştır.

114. NAS NE DEMEK?

Sure adını ilk ayetinde geçen ve “insanlar” anlamına gelen nâs kelimesinden almıştır. Ayrıca “Kul eûzû bi rabbi’n-nâs” ve Felak sûresiyle birlikte “Muavvizeteyn, Mukaşkışeteyn” adlarıyla da anılmaktadır.(4)

Kaynaklar:

1) Fahreddin er-Râzî, Mefatih, 2/117.
2) Ahmet Bedir, “Sûrelerin İsimleri” (Harran Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, sy. 5 [Şanlıurfa 1999], s. 167-216.
3) Fahreddin er-Râzî, 2/117; Zerkeşî, 1/362; Süyûtî, 1/207-208.
4) Kur'an Yolu, Tefsir, Diyanet İşleri Başkanlığı; Ahmet Bedir, Sûrelerin İsimleri, a.y.

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet