Lebid, Kuran’dan etkilendiği için mi Müslüman oldu?

- Lebid b. Rebia Kur'an'ın belagati karşısında büyülendiği için mi Müslüman oldu?

Değerli kardeşimiz,

Cahiliye şiirinin en önemli isimlerinden, putperest hakimiyetindeki Kâbe’ye asılan muallakaların (o dönemde Kâbe duvarına asılmak için seçilen ve kutsallık atfedilen yedi şiir) yazarlarından olan Lebid’in, Kuran’ın edebi üslubunun etkisiyle Müslüman olduğu, “Kuran’ı duyunca bir daha şiir yazmak bana yakışmaz.” diyerek şiir yazmayı bıraktığı rivayet edilmektedir.(1)

Peygamber (asm) Efendimizin peygamberliğinin ve dinlediği Kuran ayetlerinin onda, benliğini alt-üst eden bir sarsıntı meydana getirdiği muhakkaktır. Onu yeni dine, belagi inceliklerle bezeli -şu mealdeki- ayetler çekmişti:(2)

“O (münafıklar) doğruluğa karşılık sapıklığı satın aldılar. Böylece ticaretleri kâr getirmedi.

Onların durumu: aydınlanmak için ateş yakan kimsenin durumuna benzer. Ateş çevresini aydınlatınca, Allah onların ışıklarını giderdi ve onları karanlıklar içerisinde bıraktı da görmez oldular.

Onlar sağırdırlar, dilsizdirler, kördürler. Bu yüzden de sapıklıktan dönmezler.

Yahut onların durumu: Gökten inen şiddetli bir yağmura yakalanmış kimselerin durumuna benzer: O yağmurla beraber karanlıklar, gök gürültüsü ve şimşek vardır. Onlar yıldırımdan dolayı ölüm korkusuyla parmaklarını kulaklarına tıkarlar. Allah kâfirleri çepeçevre kuşatandır.

Şimşeğin çakması neredeyse gözlerini alır. Şimşek onları aydınlattıkça ışığında yürürler; üzerlerine karanlık çökünce de dikilip kalırlar. Allah dileseydi onların işitme ve görmelerini giderirdi. Şüphesiz Allah, her şeye kadirdir.

Ey insanlar! Sizi ve sizden öncekileri yaratan Rabbinize ibadet edin ki, ona karşı gelmekten korunmuş olasınız.

Yer yüzünü size bir döşek, göğü de bir bina kılan, gökten su indirip, onunla size mahsuller çıkaran odur. O hâlde bile bile Allah'a benzerler nispet etmeyin." (Bakara, 2/16-22)

Muallaka sahipleri içinde Müslüman olan tek şair Lebid, Medine'ye gelip Müslümanlığını açıkladıktan sonra kabilesinin yanına dönünce onlara Kuran okumaya başladı. Artık vaktini, çevresindeki insanlara, öldükten sonra dirilmeyi, cenneti, cehennemi, öte dünyada karşılaşılacak mutlu veya korkunç halleri hatırlatmakla geçiriyordu. Nihayet Halife Hz. Ömer (r.a.) Kufe şehrini kurunca Lebid de oğullarıyla birlikte oraya yerleşti.(3)

Lebid, Müslüman olduktan sonra Kuran-ı Kerim’e yönelmiş; onun fesahat, belagat ve icazına hayran kalmıştır. Çünkü onda bulunan eşsiz üslubu başka hiçbir şair ve şiirde bulamamıştır.(4)

Bir rivayete göre Hz. Ömer (r.a) kendi hilafetinde o günkü Kufe valisi olan el-Muğîre b. Şube’ye bir mektup yazmış ve ondan Kufe’de bulunan şairlerin Müslüman olduktan sonra söylemiş oldukları şiirleri yazılı halde kendisine göndermesini istemiştir. Vali, Kufe’de bulunan şairleri toplayarak onlardan halifenin isteğini yerine getirmelerini istemiş, sıra Lebîd’e gelince, isterlerse Cahiliye Dönemi’nde söylediği şiirlerinden bir tanesini yazabileceğini söylemiştir.

Lebid’in bu talebi kabul edilmeyince eve dönerek bir sayfaya Bakara suresinden bazı ayetler yazarak getirmiştir. Bunun ne olduğu sorulduğunda “Müslüman olduktan sonra Allah şiir yerine bana bunu ihsan etti.” demiştir.(5)

Diğer bir rivayette, Hz. Ömer’in kendisi Lebid’den, İslâm’da söylediği bir şiirini kendisine okumasını istemiş, o da Bakara Suresini okuyarak şu şekilde cevap vermiştir:

“Allah, bana Bakara ve Al-i İmrân surelerini öğrettikten sonra bana şiir söylemek yaraşmaz.”

Hz. Ömer (ra), bu cevabı çok beğenmiş ve maaşına 500 birim daha ekleyerek önceden 2.000 dinar veya dirhem olan maaşını 2.500’e çıkartmıştır.(6)

İbn Sad, İbn Kuteybe ve İbn Hallikan gibi eski müellifler Lebid’in Müslüman olduktan sonra şiir söylemediğini kaydetmişlerse de Brockelmann, Ömer Ferruh ve diğer bazı çağdaş araştırmacılar, şiirlerindeki İslâmî motiflere dayanarak, onun Müslüman olduktan sonra da az miktarda şiir söylediğini ileri sürerler.

Bu nedenle Lebid’in Müslüman olduktan sonra şiir yazmadığı yönünde rivayetler bulunmakla birlikte, sayıca az olsa da o döneme ait şiirleri de bulunmaktadır.(7)

Şairlerle ilgili ayet nazil olduktan sonra Müslüman şairler kendisine gelip endişelerini ve üzüntülerini dile getirince, Hz. Peygamber (asm) onlara şu cevabı vermiştir:

“Mümin hem bedeniyle hem kılıcıyla hem de lisanıyla cihat eder. Allah’a yemin ederim ki sizin onlar hakkında söyledikleriniz ok atmak gibidir, o derecede tesirlidir.”(8)

Kaynaklar:

1) İbn Kuteybe, eş-Şi’r ve’ş-şuara, s. 172; Tülücü, "Büyük Bir İslam Şairi: Lebid, AÜİFD, 178.
2) Clement Huart, Arab ve İslam edebiyatı (Çeviren: Cemal Sezgin), Ankara, 1971, s.52-3; C. Brockelmann, İA (Lebid mad.), VII, 48.
3) İbn Kuteybe, s. 176.
4) Galayini, Ricalü’l-muallakati’l-'aşr, 170.
5) el-Galayini, Ricâlü’l-muallakâti’l-aşr, 169.
6) İbn Kuteybe, s. 267; el-Cübûrî, Lebîd b Rebîa el-Âmirî, 380-381.
7) İsmail Hakkı Sezer, Lebid Bin Rabi'a Ve Mu'allakası'nda Tasvir, Konya 1995, s. 27-38.
8) Ahmed b. Hanbel, Müsned, 6/387; 3/456.

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet