Kur'an'daki kelimelerin başka dillerde birçok anlamı var. Bunlar Peygamber zamanında var mıydı?

- Yoksa zamanımıza kadar bir Arapça kelimeye daha fazla anlamlar mı eklendi?

Değerli kardeşimiz,

Bir dilin zaman içerisinde yeni manalara açık olması, kelimelerin yeni anlamlar kazanması bir gerçektir. Bu konuyu araştıran "semantik" (anlam bilimi) adıyla bir bilim dalı da vardır. Arapça da bu kuraldan istisna değildir. Yüz yıllar önce bu konuya dikkat çeken alimler vardır. Şatıbî de el-Muvafakat adlı eserinde ilmî tefsir anlayışına karşı çıkarken bu gerekçeyi öne sürmüştür.

Ancak, Kur’an gibi sonsuz ilahî ilmi yansıtan ezelî ve ebedî bir kitaba bakarken, o sonsuz ilmin ön gördüğü hikmetli ifadeleri ve o hikmetli ifadelerin ön gördüğü kelimelerin tercihini aklın gözünden ırak tutmamak gerekir.

Zaman ve mekân üstü bir konuma sahip olan Kur’an’da kullanılan ifadelerin ve kelimelerin birçok mana ifade etmesi, onun mucizeliğinin bir gereğidir. Çünkü Kur’an yalnız o zamanın insanlarına ve onların anlayışlarına hitap eden bir kitap olamaz. Her asra hitab eden ilahî bir kitap olan Kur’an-ı Hakîm'in o günkü insanlara hitap ettiği aynı cümlede bin yıl sonra gelecek insanları da tatmin edecek bir üslubu kullanması hikmetinin bir gereğidir.

Bu sebeple, kullanılan ifade ve kelimelerin zaman içerisinde ilmî keşiflere işaret edecek olması da onların özellikle kullanılmasının önemli bir tercih sebebidir. (Geniş bilgi için bk. Niyazî Beki,“Kur’an’ın Yüksek ve Parlak Bir Tefsiri, Risale-i Nur)

İlmî keşiflere işaret eden ayetlerde, sadece söz konusu semantik gelişmelere paralel olarak farklı manalar kazanmış olan kelimelerin kullanılmasından ibaret değildir. Saadet asrından beri Kur’an’ın tefsiri yapılmış ve daha sonra yazılan binlerce tefsirlerin de en önemli dayanakları yine sahabelerdir. Özellikle Abdullah b . Abbas ve onun talebelerinin görüşleri tefsirlerin her tarafında yaygındır. Son zamanlarda tefsirlerde yer alan ilmî keşiflerle alakalı bilgiler, o klasik tefsirlerde yer alan bilgilere ters düşen bilgiler değil, onlardan güç alan bilgilerdir. Buna göre, Kur’an’da -doğru anlaşılmış- eski ve yeni bilgiler arasında bir zıtlık değil, destek ve pekiştirme vardır. Bu da son derece normal bir ilmî kuraldır. Çünkü ilim ilme güç verir.

Yeni keşiflerin işaretinde dayanak kabul edilen Kur’an’ın ifadelerindeki kelimelerin sözlük anlamı, yaklaşık bin sene önce yazılmış lügatlerde de vardır. İlmî keşiflerin doğru olarak tespit ettikleri gerçeklere işaret eden ayetlerde konuyla ilgili anahtar kelimelerden çok anahtar ifadeler vardır. İfadeler ise soruda söz konusu edilen endişelere mahal bırakmayacak kadar açıktır.

Örneğin, eşyanın çift yaratılması, her canlının sudan yaratılması, ceninin  anne rahminde geçirdiği safhalar vs. gibi birçok önemli ilmî işaretler çok açık ifade edilmiştir. Yer ile göklerin “önce bitişik iken ayırıverildiği” gerçeğinin anahtar kelimeleri olan “Retk-Fetk” sözcüklerin manası ise, saadet asrından beri hiç değişikliğe uğramadan gelen kelimelerdir.

Eski zamanda, bu “bitişiklik-ayrışıklık” kavramları, gök ile yerin daha önce  bitkileri bitirecek bir kabiliyete sahip olmadıkları, daha sonra atmosfer yaratılarak gökten / yukarıdan / buluttan yağmur, yerden ise bitkiler bitmeye başladığı manasında anlaşılmıştır ki, bu mana tamamen doğrudur. Ancak aynı kelimlerden ve ifade tarzından göklerin ve yerin daha önce bitişik bir cevher halinde olup, daha sonra bunların birbirinden ayrılarak değişik yerlerde ve değişik yörüngelerde yerleştirilmesi husus da anlaşılmıştır.

Big-bang teorisine de uygun olan bu anlayış doğru olmakla beraber, semantik açısından kelimelerin zamanla yüklendiği bir manadan istifade cihetine gidilmemiş ve buna gerek de kalmamıştır.

Cevabı bir ayet mealiyle bitirelim:

“O yarattığı mahlûkunu hiç bilmez olur mu? (İlmi her şeye nüfuz eden, her şeyden haberi olan) latîf ve habîr O'dur.” (Mülk, 67/14)

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet