İblisi Allah azdırdıysa neden cennetten kovuyor, suç iblisin mi?

- Araf 16'da iblis Allah'a "Beni azdırmana karşılık onlara karşı senin doğru yolunun üstünde oturacağım." Diyor. Eğer iblisi Allah azdırdıysa neden cennetten kovuyor suç iblisin mi?
- Bu ayetin doğru yorumu nedir?
- Müslümanım ama merak ediyorum, Kur'an ve sünnet ışığında açıklarsanız sevinirim.

Değerli kardeşimiz,

İlgili ayetin meali şöyledir:

“İblis dedi ki: Bundan böyle benim sapmama izin vermene karşılık, ant içerim ki, ben de onları saptırmak için senin doğru yolunun üstüne oturacağım. Sonra elbette onlara önlerinden, arkalarından, sağlarından, sollarından sokulacağım ve sen onların çoklarını şükredenlerden bulmayacaksın.” (Araf, 7/16-17)

Bu konuda âlimlerin değişik yorumları vardır. Mesela, verdiğimiz mealde de görüleceği üzere Diyanet Mealinde “sapmama izin vermen” şeklinde tercüme edilmiştir. Bu doğru bir algılamadır. Çünkü biraz sonra arz edeceğimiz üzere, insanların, cinlerin ve şeytanların takip ettikleri yol, onların özgür iradelerine bağlı olarak ortaya çıkar. Allah da ya izin verir veya vermez...

Bizim anladığımız kadarıyla “İğva” kelimesi “idlal, ib’ad” yani dalalete düşürme, rahmetten uzaklaştırma manasına gelir. Buna göre İblis diyor ki, "Benim özgür irademle tercih ettiğim iğvayı / sapmayı yaratan sensin. Madem benim sapmama mani olmadın, beni engellemedin, aksine bana bu konuda izin verdin öyleyse, ben de kendilerinden ötürü düştüğüm bu iğvayı aynen onlara tatbik edeceğim." (krş. Kurtubi, ilgili ayetin tefsiri)

Bu konuyu daha detaylı bir şekilde açıklamakta fayda vardır:

Ehlisünnet âlimlerinin kabul ettiği akideye göre, hayrın da şerrin de yaratıcısı Allah’tır. İsteyen insan ise de insanın isteğine uygun olarak yaratan Allah’tır. Tek yaratan vardır, o da Allah’tır. Çünkü yaratma işi ortak kabul etmez bir eylemdir, şirke izin verilmez.

Buna göre, insanlar, cinler ve şeytanlar, imtihana tabi olan işleri yaparken, güçlerinin yettiği kadar kendi işlerini kendileri yapar. İman eden kendi özgür iradesiyle iman eder, küfre giren kendi özgür iradesiyle küfre girer. Ancak iman ve küfrün kalbe tamamen yerleşmesi için mükellef olanların güçlerinin ötesinde bir yardıma ihtiyaçları vardır ki, bu yardım yaratma işidir. 

Mesela, bir hastalığı için uygun bir ilaç alır, fakat şifa vermek ise Allah’ın yaratmasına bağlı olarak tahakkuk eder. Allah şifayı yaratmazsa ne kadar ilaç içilirse içilsin asla şifa vermez. Keza, intihar etmek için bir binanın yedinci katından kendini atan bir kimsenin özgür iradesiyle yapabileceği iş, bu kadardır. Onu öldürüp öldürmemek Allah’ın yaratmasına bağlıdır.

İşte olumlu veya olumsuz eylemlerde isteyen ve olmasını arzu eden kullardır. O işin icadi noktalarını yaratan ise Allah’tır. Allah’ın iradesi burada bir tercih yapabilir. Örneğin, intihar etmek isteyen kimsenin bu arzusunu yerine getirebilir, onun için ölümü yaratabilir, ki bu bir adalettir. Çünkü kişi istemiş, elinden geleni yapmış Allah da bu arzusunu yerine getirmek üzere, onun elinin yetişmediği yaratma işinde ona yardımcı olmuştur. Bunun sorumlusu elbette istek sahibidir.

Ancak Allah dilerse, ölmeyi hak ettiği halde bir kulunun ölmesine izin vermez, yani ölümü onun için yaratmaz, bu ise bir ilahî lütuf, ikram ve ihsandır. 

Vahyin ışığında çizilen bu mantık rotasını takip etmek suretiyle değişik örnekleri bulmak mümkündür. Bunu zekâvetinize havale ediyoruz. 

İşte İblis’in faturasını Allah’a kestiği bu işin gerçeği budur. İblis demek istiyor ki, “Her ne kadar ben sapmayı hak etmiştim. Fakat sen isteklerimi kabul ederek bunu adaletle değil de beni engellemek suretiyle bu çirkin şeylerden uzaklaştırabilirdin. Madem sen benim hak ettiğim bir cezaya beni çarptın, öyleyse ben Âdem’in yüzünden üstlendiğim bu isyan ve temerrüdü, hayatım boyunca, onun çocuklarına da tattıracağım.

Nefsin ve şeytanın şerrinden Allah’a sığınırız.

İlave bilgi için tıklayınız:

- Araf Suresi 16. ayette; şeytan neden Allah'a, "beni azdırdın (beni ...

- "Rabbim beni saptırdığın için and olsun ki, yeryüzünü onlara güzel ...

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet