Hz. Meryem'in babası Kur'an'da İmran olarak geçiyor. Batılılar ise Joachim diyor. Bu iki isim arasında bir bağlantı var mıdır?

Değerli kardeşimiz,

İmran, Kur'ân-ı Kerîm'de Hz. Meryem'in babasının adı olarak geçmektedir.

İmran kelimesinin aslının İbrânîce Amram olduğu söylendiği gibi, Süryânîce'den geldiği de ileri sürülmektedir. Öte yandan Arapça amr kökünden türediği, İslâm'dan önce Arabistan'da kullanıldığı, Safevî kitabelerinde bu isme rastlandığı nakledilmektedir. Ancak Meryem'in babasının adı olması sebebiyle kelimenin İbranî menşeli olduğunu kabul etmek daha isabetli görünmektedir. (Jeffery, s. 217)

Âl-i İmrân sûresinin 33. âyetinde Âdem'in, Nuh'un, İbrahim ailesiyle İmrân ailesinin seçilip âlemlere üstün kılındığı belirtilmektedir. Aynı sûrenin 35. âyetinde İmrân'ın karısının doğacak çocuğu rabbe adadığını ve ona Meryem adını verdiğini bildiren kısımdan ve Tahrim sûresinde (66/12) "İmrân kızı Meryem" ifadesinden anlaşıldığına göre, İmrân ailesinden maksat Hz. Meryem ile oğlu İsâ'dır.

Tevrat'a göre İmrân (Amram) Hz. Mûsâ, Hârûn ve kız kardeşleri Meryem'in Miriam-Miryâm babası olup İsâ'nın annesi Meryem'le bir alâkası yoktur. Amram, Yakub'un torunu Kohat'ın oğludur. (Sayılar, 26/59; I. Tarihler, 6/2-3; 23/12-13)

Kur'an'da adı geçen İmrân'ın kim olduğu hususunda İslâm âlimleri tarafından farklı görüşler ileri sürülmüştür. Mukâtil, "İmrân ailesi" ifadesindeki İmrân'ın Mûsâ ve Harun'un babası olup, şeceresinin Hz. Yakub'a dayandığını söylemekte, Kelbî ise Meryem'in babası ve Hz. Süleyman'ın soyundan olduğunu nakletmektedir. (Kurtubî, 4/63)

Ancak aynı adı taşıyan sûrede Âl-i İmrân ile alâkalı olarak anlatılanlar dikkate alındığında, İmrân'ın Hz. Musa'nın değil Hz. Meryem'in babası olduğu anlaşılır. Zemahşerî, Âl-İ İmrân hakkında bilgi verirken bunların, İmrân b. Yashur'un çocukları Mûsâ ve Hârûn veya İmrân b. Masan'ın kızı Meryem ile oğlu İsâ olduklarına dair rivayetleri naklettikten sonra, bu iki İmrân arasında 1.800 yıl bulunduğunu belirtir ve âyetteki İmrân'ın Hz. Meryem'in babası olduğunu kaydeder. (el-Keşşâf, 1/185)

Hristiyanlara göre Meryem'in babası Ahd-i Cedîd'de zikredilmemekte, apokrif kabul edilen İncillerden Protovengelium'da isminin Yoakim (Joachim) olduğu belirtilmektedir. Yine bu apokrif İncil'de Meryem'in dedesi Mathan'ın Meryem, Sobe ve Hannah adlarında üç kızı olduğu, kızlardan Sobe'nin Zekeriyyâ'nın hanımı Elisabeth'in annesi, Hannah'ın da Bakire Meryem'in annesi olduğu nakledilmektedir. (F. Vigouroux. "Anne", DB,1/1 S. 629)

Kur'an'da Meryem ayrıca Harun'un kız kardeşi olarak tanıtılmış, İsâ'yı dünyaya getirdikten sonra kavmi kendisini. "Ey Harun'un kız kardeşi! Senin baban kötü bir insan değildi; annen de iffetsiz değildi." diyerek, babasız bir çocuk dünyaya getirdiği için kınamıştır. (Meryem, 19/28)

Kitâb-ı Mukaddes literatürü çerçevesinde bilinen yegâne Hârûn, Hz. Mûsâ ile Meryem'in kardeşi Harun'dur. İmrân da (Amram) bunların babası olduğu için Hristiyanlar, İslâmî kaynaklarda bir taraftan Hz. İsâ'nın annesi Meryem'in Hârûn'un kız kardeşi olarak takdim edilmesini (Meryem, 19/28), diğer taraftan İmrân'ın Hz. Mûsâ, Hârûn ve kız kardeşleri Meryem'in babası iken, Hz. İsâ'nın annesi Meryem'in babası olarak gösterilmesini iki Meryem'in karıştırılması olarak değerlendirmektedir.

Müslümanlara göre ise iki İmrân, iki Hârûn ve iki Meryem'in mevcudiyeti görüşünden hareketle birinci grup, Hârûn ve kız kardeşi Meryem ile babaları İmrân'dan; ikinci grup İmrân, kızı Meryem ve Meryem'in erkek kardeşi Hârûn'dan oluşmaktadır. Mûsâ, Hârûn ve Meryem ile babaları Amram Tevrat'ta yer almakta, dolayısıyla Yahudiler ve Hristiyanlarca bilinmektedir. Ancak Hz. Meryem'in babası yalnız Kur'an'da İmrân diye adlandırılmakta ve hiçbir Hristiyan kaynağında Meryem'in babasının adı olarak yer almamakta, yine Hz. İsâ'nın annesi Meryem'in Hârûn adında bir kardeşinin mevcudiyeti bilinmemektedir.

Böylece müfessirler biri Musa'nın, diğeri Meryem'in babası olmak üzere iki İmrân bulunduğunu, Kur'an'da adı geçen İmrân'ın Meryem'in babası olduğunu kaydetmektedir.

Hz. Musa'nın babası İmrân'ın şeceresi İmrân b. Yashur b. Kahes (Fahas) b. Levi b. Yakub b. İshak; Hz. Meryem'in babası İmrân'ın şeceresi de İsâ b. Meryem b. İmrân b. Masan (Matan) b. Süleyman b. Dâvûd b. İşa b. Yehuza b. Yakub b. İshak olarak verilmektedir. (Zemahşerî, 1/185; Kurtubî, 4/63)

Muhammed Hamîdullah'a göre Kur'an'daki "imreetü İmrân" ifadesi "İmrân'ın soyundan gelen kadın" anlamındadır ve burada İmrân bir şahıs adından çok kabile adı olarak anılmaktadır. Hamîdullah, "Ey Harun'un kız kardeşi" olarak tercüme edilen âyeti (Meryem, 19/28) "Harun'un kızı, ey kız kardeş" şeklinde çevirmekte ve Harun'un soyundan gelen kız kardeş diye anlamaktadır. Zira Arapça'da "uht/kardeş" kelimesi bir kabilenin mensubu için de kullanılmaktadır. (Lesaint Coran, s. 54, 307; ayrıca bk. Arnaldez, s. 33-34)

Batılı âlimlerin yukarıda zikredilen tenkitleri kutsal kitaplarındaki ifadelerle çelişmektedir. Luka İncili'ne göre Zekeriyyâ'nın eşi Elisabeth, Hz. İsâ'nın annesi Meryem'in akrabası olup Hârûn kızlarındandı. (İncil, 1/5, 36) Meryem'in annesiyle Yahya'nın annesinin kardeş oldukları kabul edilmektedir. (DB, 2/2, s. 1689) Zekeriyyâ, Abiya ailesinden bir kâhin (l. Tarihler, 24/10; Luka, 1/5) eşi Elisabeth de ruhban sınıfından bir aileye mensup olup babası yoluyla Harun'un soyundan ve Levi kabilesindendir, dolayısıyla Hz. Harun'un kızlarındandır. (DB, 2/2, s. 1689) Bu geleneğe sahip bulunan halkın, böyle bir aileden gelen ve mabede adanan Meryem'e "Harun'un kız kardeşi" demesi tabiidir. (bk. TDV İslam Ansiklopedisi, İmran md.)

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet