Hz. İbrahim hangi kelimelerle imtihan edildi?

- Bir ayette Hz. İbrahim’in bir takım kelimelerle imtihan edildiği haber verilir, ancak bunlar açıklanmaz.
- Bu konuda bilgi var mı, Hz. İbrahim hangi kelimelerle imtihan edildi?

Değerli kardeşimiz,

Kur'an-ı Kerim’de Hz. İbrahim’in şahsiyet özellikleri, manevi ve ahlaki nitelikleri hakkında geniş bilgi verilmektedir. Buna göre Hz. İbrahim:

- Hz. Nuh’un milletinden (Saffat 37/83),
- İnananların babası (Hac 22/78),
- Allah’ın dostu (Nisâ 4/125),
- Kendisine göklerin ve yerin melekutu gösterilmiş (Enam 6/75),
- Rabbinin emrettiği yere hicret etmiştir (Ankebut 29/26; Saffat 37/99)

Allah tarafından birtakım kelimelerle sınanan İbrahim aleyhisselam, imtihandan başarıyla çıkmış, bu sayede insanlara önder (imam) yapılmıştır:

وَاِذِ ابْتَلٰٓى اِبْرٰهٖيمَ رَبُّهُ بِكَلِمَاتٍ فَاَتَمَّهُنَّؕ قَالَ اِنّٖي جَاعِلُكَ لِلنَّاسِ اِمَاماًؕ قَالَ وَمِنْ ذُرِّيَّتٖيؕ قَالَ لَا يَنَالُ عَهْدِي الظَّالِمٖينَ

Vaktiyle rabbi İbrâhim’i bazı sözlerle sınayıp da İbrâhim onları eksiksiz yerine getirince, "Ben seni insanlara önder yapacağım." buyurmuştu. İbrâhim, "Soyumdan da..." deyince rabbi, "Vaadim zalimleri kapsamaz." buyurdu. (Bakara 2/124)

Yüce Allah bu surenin başında mümin ve kâfirlerin, ardından da münafıkların temel niteliklerinden söz etmiş; daha sonra 40. ayetten itibaren uzun bir şekilde Yahudilerin ve Hristiyanların yanlış inançlarını, tutum ve davranışlarını anlatıp tenkit etmiştir.

Burada ise söz, Haniflik diye ifade edilen Tek Tanrı inancının en önde gelen temsilcilerinden olan ve bütün bu belirtilen inanç gruplarının kendine büyük bir saygı duyduğu Hz. İbrahim’e getirilerek, eğer gerçekten ona saygı duyuyorlarsa onu iyi tanımaları gerektiği hatırlatılırcasına, onun Allah tarafından kendine yöneltilen buyrukları nasıl eksiksiz yerine getirdiği ve böylece büyük sınavı nasıl kazandığı anlatılmakta; Allah yolundaki faaliyetleri hakkında bilgi verilmektedir.

Hz. İbrahim’in imtihan edildiği kelimelerle ilgili çeşitli yorumlar bulunmaktadır. Bunların ilahi emir ve yasaklar olduğu söylendiği gibi, sayısı onu bulan temizlik kurallarından ibaret bulunduğu da belirtilmektedir.

Öte yandan kelimelerden onunun Tevbe (9/112), onunun Ahzâb (33/35), onunun Müminun (23/1-9) surelerinde yer alan nitelikler olduğu da rivayet edilmektedir.

Bu kelimeler ayrıca Nemrud’la tartışması, kavmiyle ters düşmesi, ateşe atılması, memleketinden hicrete mecbur kalması, oğlunu kurban etmekle imtihan edilmesi şeklinde de yorumlanmaktadır. (İbn Kesir, Fahreddin er-Râzî, ilgili ayetin tefsiri)

Allah’ın İbrahim’i sınamak, imtihan etmek maksadıyla kendisine yönelttiği bildirilen “sözler”le (kelimât) ne kastedildiği hususunda tefsirlerde, sünnet olma konusu da dahil olmak üzere, çeşitli görüşler yer almaktadır. Bunlarla ilgili rivayetleri aktaran Taberi görüşlerini şöyle özetler:

“Allah Teala’nın İbrahim’i denemesinin anlamı, bir imtihan olmak üzere ona, kendine farz kıldığı görevleri ve buyruklarını bildirmesidir. Allah’ın İbrahim’e vahyettiği bir imtihan ve deneme olarak kendini, gereğini yerine getirmekle yükümlü kıldığı kelimeler bu görevler ve buyruklardır.”

Dolayısıyla ayeti bu görev ve buyrukların sadece biri veya bir kısmıyla ilgili saymak isabetli olmaz. Çünkü ne burada ne de başka bir ayet veya hadiste buna imkân veren bir açıklama yer almaktadır. (bk. Taberi, ilgili ayetin tefsiri)

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet