Hapşıran / aksıran kişiye nasıl hitap etmek gerekir?

- Çok yaşa demek doğru mu?

Değerli kardeşimiz,

Hapşıran bir Müslümanın "elhamdülillah" demesi, orada bulunanların da hapşıran kişiye, "yerhamükellah / Allah sana rahmet etsin." diyerek mukabelede bulunması, hapşıran kişinin de tekrar, "yehdikumüllah ve yuslihu balekum / Allah, size de hidayet versin ve işinizi düzeltsin / kalbinizi ıslah etsin." demesi, Peygamberimiz (asm) Efendimizin sünnet-i seniyyesidir.

Eğer, olduğu yerde kalmış olsa, bir takım kalıcı dertlere sebep olacak olan, dimağda toplanmış bulunan buharın hapşırarak çıkmasıyla, hapşıran kişiye bir nimet ve fayda temin edilmiş olur. Vücutta, yeryüzünde meydana gelen zelzele gibi bir sarsıntıdan sonra organların eski hâli gibi sağlıklı kalmış olması üzerine hapşıran kişinin, Allah'a hamd etmesi yani, "elhamdülillah" demesi, meşru kılınmıştır. (Zâdü'l-Mead, II/983)

Ebû Hüreyre (r.a.)’den rivayet edildiğine göre, Peygamberimiz (asm) şöyle buyurdu:

“Sizden biriniz aksırdığı zaman, el-hamdülillah ‘alâ külli hâl (her hâl için elhamdülillah) desin. Kardeşi veya arkadaşı da ona, yerhamükellah (Allah, sana rahmet / merhamet etsin) desin. Aksıran da (tekrar); yehdîkümüllahü ve yuslihu bâleküm (Allah, size de hidayet versin ve işinizi düzeltsin / kalbinizi ıslah etsin) desin.” (Buhârî, Edeb, 126; Ebû Dâvud, Edeb, 91; Tirmizî, Edeb, 3; İbn Mâce, Edeb, 20)

Tirmizi’nin bir rivayetinde “‘yehdikümüllahu ve yuslih baleküm” cümlesi yerine “yağfirullahu lena ve leküm” ifadesine yer verilmiştir(bk. Tirmizi, Edeb,3).

Bir rivayete göre, Abdullah b. Ömer, hapşırıp da kendisine “yerhamükellah” diyen kimseye “Yerhamunallahu ve iyyaküm ve yağfiru lena ve leküm” diye karşılık verirdi(bk. Muvatta, isitzan, 2; İbn Hacer, Fethu’l-Bari, X/609).

Aksırmanın insan sağlığına bu faydalarından dolayıdır ki, Hatibin, İbn-i Ömer (r.a.) rivayetinde Peygamberimiz (asm) Efendimiz:

"Aksıran yahut geğiren kişi 'elhamdülillahi alâ külli halin minelhâl' derse, ondan en hafifi cüzzam olan yetmiş hastalık def edilir." buyurmuşlardır.

Başka bir rivayette ise Hz. Ali (r.a.)'in, el-Edebü'l-Müfred'de kaydedilen bir rivayeti ise şöyledir:

"Kim hapşırdığı zaman 'elhamdülillahi Rabbi'l-âlemine alâ külli hâlin ma kâne' derse, ebediyen ne kulak ne dil (ne de karın) ağrısı çeker." (Kütüb-i Sitte, IX/426)

Ayrıca hapşırınca kalp çok kısa bir süreliğine duruyormuş gibi olur, ancak bu kalbin durması değil dinlenme süresinin uzamasıdır. Bunun kalbe ve vücuda herhangi bir zararı yoktur. Aksine bu kalp için yararlı bir durumdur. Tıp mütehassıslarına göre, aksırmakla saniyenin onda biri kadar bir zamanda gözlerimiz ve hava geçitlerimiz kapanarak, saatte 300-350 km hızla 85.000.000 bakteriyi bomba gibi havaya fırlatırız.

Araştırmalar, aksırmanın nasıl meydana geldiğini anlayabilmek için çok hızlı fotoğraf çeken makinelerde özel bir teknik kullanmış ve ancak saniyenin 1/100.000'inde kareyi dondurarak istedikleri resimleri elde edebilmişlerdir. Resimde görülen zerreciklerin çevresindeki sıvı tabaka buhar olup uçar ve zerreler havada uçuşurlar. Bilim adamları, biri aksırdıktan yarım saat sonra havada hâlâ 4.000 zerreciğin uçuştuğunu ortaya çıkarmışlardır. Bu zerrecikler zararsız su tanecikleri veya cansız maddeler değildir. Aksıran bir kimsenin karşısına bakterilerin çoğalmasına yardımcı olacak besin ortamı bulunan bir tabaka yerleştirilerek tabakanın üzerindeki bakteriler sayıldığında, tek bir damlanın 19.000 bakteri kolonisi meydana getirdiği müşahede edilmiştir. Tek bir aksırık 85.000.000 bakteriyi çevreye saçabilmektir.

Hapşıran kişinin, mikropları etrafa saçmaması ve grip gibi hastalıkları yaymaması için, eliyle ya da bir mendil ya da elbisesiyle ağzını kapaması sünnettir. Zira bu husustaki bir rivayet şöyledir:

"Rasûlullah (asm) hapşırdığında elini veya elbisesini ağzına koyar, sesini gizler veya hapşırmayı içinden yapardı." demişlerdir. (bk. Ebû Dâvûd, Edeb 90; Tirmizî, Edeb 6)

Fizyologlara göre mutlaka yapılması gereken bir hareket olan aksırma, insanın şuurlu bir yardımı olmaksızın, şaşırtıcı bir mekanizma ile gerçekleştirilmektedir. Çünkü aksırma ihtiyacı hissettiğimiz zaman aksırırsınız, önüne geçemezsiniz. Vücudunuza bu mekanizma konulmamış olsaydı, bize rahatsızlık veren pek çok zararlı maddelerden ve tozlardan kurtulmamız mümkün olmayacaktı. İşte bu sebeplerden dolayıdır ki milyonlarca mikrop ve zararlı maddelerden kurtulduğumuz için, aksırdıktan sonra Rabbimiz'e şükrediyor, "elhamdülillah" diyoruz.

Hapşıran kişiye "çok yaşa" denilmesi caiz olsa da sünnete uygun olan ifadelerin kullanılması en doğru söyleyiştir.

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet