Borsa, yani hisse senedi alıp satmak caiz midir?
Değerli kardeşimiz,
İktisadi ilişkilerin yoğunlaşıp sermaye piyasasının önem kazandığı günümüzde hisse senetleri, sermaye piyasasının en önemli aracı haline gelmiş ve bir ortaklık belgesi olarak değil de bağımsız bir mal olarak alınıp satılmaya başlanmıştır.
Bu manada günümüzde borsanın temelini oluşturan hisse senedi alım-satımına iki farklı yönden bakmak gerekiyor:
1. İmal edilmesi, ticarî hizmeti caiz olan bir konu ile meşgul bulunan bir şirketin hisse senedini alarak ona ortak olmak. Şüphesiz bu tasarruf caizdir. Alan, şirketin malvarlığına hissesi nispetinde ortak olur, kâr ve zararına katılır, dilediği zaman da hissesini başkasına satabilir. (Piyasada bu tip holdinglerin sayısı da oldukça fazladır.)
2. Ait olduğu iktisadî değerden bağımsız değer kazanıp kaybeden bir hisse senedini eldeki parayı değerlendirmek, değerini korumak, iniş çıkışları gözeterek para kazanmak maksadıyla alıp satmak ki, borsadaki alışverişler daha çok bu ikinci maksada yöneliktir. Bu manada borsaya yatırım yapmak tam olarak değilse de biraz kumara, piyangoya benziyor. Gerçek değerin üstünde ve dışında kâğıtların pahalanıp ucuzlamasına sebep oluyor. Ekonomiye ve üretime önemli bir katkısı olmaksızın paralar kazanılıyor ve kaybediliyor. İşte bu bakımdan borsada soruda geçen ifadesiyle "oynamayı" her yönüyle makbul bir ticaret olarak değerlendirmek çok zor. (Hayrettin Karaman, Günlük Hayatımızda Helaller ve Haramlar, s. 265, İst. 1999)
"İslam Konferansı Teşkilatı"na bağlı "İslam Fıkıh Akademisi"nin girişimiyle 1988 yılında Rabat’ta toplanan Borsa Semineri’nin sonuç bildirisinde ve adı geçen akademinin 1992 yılında Cidde’de yapılan VII. Dönem Toplantı’sında hisse senetlerinin kâr ve zarara iştirak etmesi sebebiyle, kural olarak helal olduğu, fakat şer’i hükmünün bunu çıkaran şirketin ticari işlem ve amaçlarının meşru oluşuyla yakından ilgili bulunduğu belirtilmiştir.
Şirketin faiz, içki imali ve ticareti, karaborsacılık, hile, yalan ve aldatma gibi dinen haram vasıtalarla kazanç sağlaması hâlinde, hisse senetlerini alıp satmanın ve bundan gelir elde etmenin haram ve günaha iştirak etmek olduğundan caiz olmayacağı bildirilmiştir.
Burada şunu da ifade edelim ki, faaliyet alanı haram işlemler yapma, dinen yasak hizmet ve mal üretiminde bulunma olmamakla beraber, bazı haram işlemlere taraf olması sebebiyle şirketin karına haram kazanç karışmış olması hallerinde ise, pay sahiplerinin bu miktarı yaklaşık olarak hesaplayıp kendisinin hayır ve hasenat niyeti ile olmaksızın ve toplum hakkı olduğu inancı ile hayır yolunda harcaması tavsiye edilmiştir.
Evet, çağımızın getirdiği fıkhî problemlerden olan borsa ve hisse senetleri hakkında bir kısım çağdaş din âlimleri caiz değil derken, çoğunluk ise caiz olduğu yönünde görüş birliği yapmışlardır. Ancak hisse senedi alınacak olan şirketin -yukarıda da ifade ettiğimiz gibi- İslam’ın haram kıldığı içki veya domuz eti gibi mamullerin imalatını veya satımını yapmaması gerekiyor.
İMKB'de hisse senedi alıp satmanın İslami kurallara uygun olup olmadığına, şu konulara uygun olup olmadığına bakarak kararı vereceğiz:
1. Doğrudan faiz muamelesi yapan şirketlerin hisse senetlerini almak ittifakla haramdır. Bankalar, bankerlik ve tefecilik kuruluşları gibi.
2. Şer'an mütekavvim olmayan, yani alınıp satılması helal sayılmayan şeylerin üretim ve alım-satımıyla uğraşan şirketlerin hisse senedini almak da aynıdır; şarap, bira vb. şeyler üreten kuruluşlar gibi...
3. Mütekavvim, yani alınıp satılması helal olan mal üretmekle beraber, bizzat ortak olunan o malı faizli muamelerlerle satan ve faiz sebebiyle elde ettiği kârı diğerine karışan ve toplam kârının yarısı ve daha fazlası olan şirketlere hisse senediyle ortak olmak da haramdır.
4. Ortak olunan şey helal bir üretim olmakla beraber, şirketi elinde bulunduran Müslümanlar başka haram işlerle de uğraşıyorlarsa, onlardan hisse senedi almak suretiyle onları desteklemek "günahda yardımlaşma" anlamı taşır. Halbuki bu Kuran-ı Kerim'de yasaklanmıştır,
5. Yahudi ve Hristiyanların hakim olduğu şirketlerden hisse senedi almak, başka hiçbir mahzur yoksa en azından mekruhtur. Fıkıh kitaplarımıza bakıldığında; komünist, mason ve ateistlerin hakimiyetinde bulunan şirketlerden hisse senedi almak caiz değildir, gibi bir sonuç çıkarılabilir.
6. Satın alınan hissenin fabrikanın tümüne nisbeti, yani kaçta kaçından ibaret olduğunu bilmek lazımdır. Yani alınan miktar belirsiz olmamalıdır.
7. Mal olması gerekir. Sermayesi olmayan vücuh-kredi şirketi gibi, bir müesesenin hisselerini satın almak caiz değildir.
8. Aslında helâl olan fakat İslâm'a uygun olarak çalıştırılmayan bir fabrikanın hisse senetlerine sahip olan birisinden alacağını alabilmek için, bu kişinin hisse senetlerini almak caizdir. Şu var ki, bu hisseleri bir an evvel elden çıkarıp satmak gerekir. Ve bu arada hissesine bir kâr düşerse, onu amme maslahatına veya fakirlere vermesi gerekir.
9. İdaresine Müslümanların hakim olduğu, haramla iştigal etmeyen, daha şeffaf olup satıma konu olan şirket varlığını dolayısı ile satılan senede düşen hisseyi açıkça bildiren, senetleri isme muharrer olup, ortaklıktan vazgeçmek isteyenlere bu imkânı sağlayan şirketlerin hisse senetlerini almak ittifakla caizdir.
Ve bu Müslüman iş adamları, İslâmî teşebbüsler ve helal sermaye için son derece önemli bir konudur. Çünkü, işaret ettiğimiz gibi, hisse senetleri, İslâm'a göre en büyük haramlardan olan faizin şu andaki en önemli alternatifi, işletme ve yatırım sermayesi temini için en kestirme yoldur. Müslümanlar bunu haram unsurlardan uzaklaştırarak uygulayabilseler, helal temellere oturmuş, millete hizmeti ibadet bilen çok büyük işletmelerin doğmasına ve faizin belinin kırılmasına sebep olabilirler.
İlave bilgi için bk.
- Halil Gönenç, Günümüz Meselelerine Fetvalar, I/382-383.
- Dr. Faruk Beşer, Fetvalar, İzmir, 1991, s. 78-79.
Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet
BENZER SORULAR
- Çeşitli görevli yatırımlı yatırımsız para kazandıran sitelerden kazanç sağlamak günah mı?
- Borsadan, GYO (Gayrimenkul Yatırım Ortaklığı) hissesi almak caiz mi?
- Faiz ile uğraşmayan şirketlerin borsadan hisselerini almak caiz midir?
- Buğday tarım emtiasına yatırım yapmak caiz mi?
- Borsa caiz diyenlerin fetvası ile amel edebilir miyiz?
- Borsada, halka arz işlemine başkası üzerinden katılmak helal mi?
- Belli bir oran veren ticaret şirketine yatırım yapmak caiz mi?
- CS GO’da kapsüle yatırım yapmak caiz mi?
- Hisse senedi aldığımız zaman, onu satmak için bir zaman aralığını beklememiz gerekli midir?
- Borsada halka arz caiz mi?
Yorumlar
Rahman ve Rahim Olan ALLAH'ın Adıyla
Elbette günümüzün sosyal hayatı içerisinde her gelişmeden etkilenmek durumunda kalıyoruz.
Ne var ki bir nokta kafamı karıştırıp durur.
Neden! Temeli İslam olmayan kaynakların ürettiklerine İslam'a göre çareler aramayı tercıh edıyoruz.
Düşünüyorum da bu mantıkla hareket ettiğimiz müddetce İslam hayatımızda sadece bir ahlak ve ibadetler manzumesı olarak kalmaya devam edecektir.
Halbüki İslamı müslüman olanlar (müslüman olduklarını iddia edenler) bir dünya görüşü, bir hayat sistemi, bir yaşama biçimi, bir devlet nizamı olarak algılamak, anlamak, uygulamak makamına getirmek gibi bir sorumlulukları yokmudur.
Toplumunu müslümanların oluşturdukları bir devletin sistemini beşer düşüncesi oluşturabilirmi?. Müslüman müslümanlığını yaşayabilirmi ben de bu noktada takılıyorum. Bu manada düşünce üreten müslümanların mantığını anlamakta güçlük çekiyorum...
Selam ve dua ile
Tarih 30.06.2012 ve günlerden Cumartesi. Müsaade ederseniz size borsa konusunda edinmiş olduğum izlenimlerimi aktarmak istiyorum. Bundan dokuz ay önce bir arkadaşımdan görmüş olduklarımın ve duymuş olduklarımın etkisiyle bu işe bulaşmış oldum, hala tarihi unutmuyorum 14 Eylül 2011 ve hala o günü hiç yaşamamayı dilerdim.
İlk zamanlar küçük paralarla ve bu işten hiç anlamayarak başlamıştım. Geçen sene Eylül ayında ise Dünya Borsa'ları bir rally (hisse senetlerinin aşırı değerlenmesi) yapıyordu. Bende tabi bundan habersiz her hisse senedi aldığımda kazanıyordum ve çok mutlu oluyordum.Bu sırada da Borsa ile ilgili teknik bilgilerimi artırıyordum .Kazandığımı görünce işin içine daha çok para aktardım. Tabi bu mutluluk uzun sürmedi.Fiyatlar aşırı pahalanmıştı.Bu zamanların, fiyatlar için bir geri dönüş noktası (DİRENÇ) olduğundan habersizdim. Kaybetmelerim böylelikle başlamış oldu. Bir noktadan sonra kazançlarımın hepsi kayboldu ve ana paradan kaybetmeye başladım. Kaybettiğim anapara mı tekrar kazanmak için tekrar paralar yatırdım ve tekrar tekrar hisse senetleri aldım. (NOT : BORSA BİR NOKTADAN SONRA KENDİSİNİ TEKERRÜR ETTİRİR. EĞER KAYBEDİYORSANIZ YÜKSELMESİNİ BEKLERSİNİZ VE DAHA ÇOK KAYBEDERSİNİZ. BİR NOKTADAN SONRA AKLINIZLA DEĞİL DUYGULARINIZLA HAREKET ETMEYE BAŞLARSINIZ Kİ BU NOKTA ÇOK KRİTİKTİR...). Ama maalesef olmadı. Kazandığım zamanlar yine oldu ancak hiçbir zaman reel olarak bir para almadım. . Şunu unutmayın borsada hesabınıza geçmeyen para sizin değildir. Yine uslanmadım krediler çektim. Kendime bir türlü hakim olamıyordum. Ekranın başından kalkamıyorum, sayıların içinde boğuşuyordum. Artık sevinçlerimi ve hüzünlerimi benim tamamen kontrolüm dışında gelişen sayılar belirliyordu. Ben ben olmaktan çıkmıştım. Kendimi tanıyamıyordum ve geceleri uyuyamıyordum. Ve zamanla bu işten dolayı 35000 TL paramı kaybettim.
Bunları olurda , bu işe girme hevesi olan bir arkadaş dikkate alıp bu işten vazgeçer diye anlattım.
Ve şimdi bu işten dolayı edindiğim fikirler ve tereddütleri anlatmak istiyorum.
1. Hangi tarafta olacağınızı asla bilemezsiniz. Kaybedenlerden biri olma ihtimaliniz bu işe girdiyseniz %60'dan yukarıdadır. (Şirketlerle alakalı önemli gelişmeleri anında öğrenemediğinizden). Piyasa psikolojisini çok iyi bilenler ve uygulayanlar dışında herkes kaybeder.
2.Kısa vadeli bu işe girdiyseniz (Günlük, saatlik) aldığınız hisse senedinizin fiyatlarının bu hisselerden başkaları satın aldığı için yükseldiğini bilmelisiniz. Eğer siz bu noktada satış yaparsanız sizden sonra satın işlemini yapanların zarara uğramasından sizin de mesuliyetinizin bulunma ihtimalini göz ardı etmemelisiniz. Eğer böyle bir ihtimal varsa kaç milyon insanla helalleşilmesi gerektiğini siz düşünün ÇÜNKÜ KAYBEDEN KİŞİ NE KADAR BUNU KABULLENMİŞ VE ÖNGÖRMÜŞ İSE DE BAŞKALARININ ZARARA UĞRAMASINA SİZDE YOL AÇIYORSUNUZ. BU ÇOK DERİN BİR KONU OLDUĞUNDAN UZATMIYORUM.
3.Kazandığım paralar haram mı helal mi hala bilmiyorum. Şirketler ne kadar dinen caiz olan yolla kazanç yapsada ya bu hisseleri alanlardan birinin kazandığı para helal değilse. Bu helal olmayan paralardan dolayı da hisse senetleri yükselmişse ne olcak.
4.Bunları yaşamayı hiç dilemezdim. Şuan artık çokşey biliyorum bana 35000 değilde 350000 kazandıracak bilgi birikimine ve tecrübeye sahibim. İstersem kazanırımda ama istemiyorum. Paramla birlikte çok şeyimi kaybettim. Kişiliğimi haysiiyetimi sevdiklerimi ailemi, ve yapabileceğim çok güzel ahlaki değerlerimi. Şuan 1 trilyon versem ben bunları geri kazanamam ve sizin aranızdan birilerinin benim gibi biri olmama ihtimaliniz var mı acaba?
EĞER VARSA BU İŞTEN UZAK DURARAK KENDİNİZE VE HERŞEYE ÇOK BÜYÜK YATIRIMLAR YAPMIŞ OLACAĞINIZI BİLİNİZ...ALLAH'A EMANET OLUN
SON BİRŞEY BU İŞİN HESABINI NASIL VERECEĞİM HALA BİLMİYORUM...
Bence Suanki sistem caiz degil,
Biz yatirim yapabilmek icin,Bir brokera ihtiyacimiz var,
Yatirim yaptigimiz zaman,Brokera Spread odiyoruz,Islem acabilmek icin,
Yani Siz yatirim yaparken, kazansaniz da kaybetseniz de, Broker hep kazaniyor!
Yani, Kar zarar ortak Kavrami ortadan kalkiyor, Broker ve sizin aranizdaki iliskide,
Kar zarar ortak kavrami ortadan kalkiyor,
Sizinle ve Eger barariliysaniz yuzde doksanin uzerindeki kisilerden aldiginiz kazandiginiz soydugunuz insanlari,
Evet Ya soyuyorsunuz yada soyuluyorsunuz,
Sizin Ilminiz basariniz yada basarisizlik oraninda, Ya Aylelerin gecim paralarini kurutuyorsunuz,
Sizin Ailenizin Gecinme parasini Kurutiyorsunuz,
Iki taraftan biri Son derece zor bir hayata surukleniyor,
Eger kazaniyorsaniz, Eger 100de 5% seniz, Bu parayla gecinmeniz Vicdanen rahat ediyor mu sizi?
Ve Cevrenize Yakinlariniza aylenize bu parayla beslemek istiyormusunuz, (Haramla gecinen ayle hakkindaki hadisleri okuyun Ondan sorna Cevaplayin)
Ve onca beddua edildigine de eminim, Cunku Bunu hissedebilirsiniz,
Sanki ustunuze lanet cokiyor butun hayatiniz Stres ve olumsuzluklar icinde bogulup gidiyor,
Coklarini gordum, Ben de dahil, Butun ayliklarini icine atiyorlar, Elinde ne varsa satiyorlar,
Para yapmak umudiyla, Ve herseyden oliyorlar, Batiyorlar, Intahara kadar gidenler bile var,
Paraya Bagimliliginizi Son derece Artiriyor, Para sizin Putunuz oliyor,
Daha cok para Daha cok, Ayni uyusturucu bagimliligi gibi,
Parayi da daha cok istiyorsunuz, Azi size yetmiyor artik,
Zamanla, Maddiyata sizi oyle cekiyor ki, Hani hatirlasaniz ya, Gunah Gunahi cogaltir,,,
Hayatiniz Paradan ibaret oliyor,Manevi kisiliginiz Kayboliyor zamanla, Ister inan ister inanma,!
Beyninizin Korku ve stres ureten bolumleri Buyurken, Diger ziddi bolumler Kuculuyor,
Stresin Beyindeki etkilerini okiyabilirsiniz, bircok arastirma var bu konularda,
Ve Suanki Borsa dedikleri Kumar Ve oyundan baska birsey Degil,
Eger dusunecek olursaniz, 90% uzeri insan parasini borsada kaybediyor,
Giden para Kazananlara gidiyor,
Bide inanilmaz bir olumsuz eneryi yukleniyorsunuz,
Stres derseniz Hayatinizi yonlendiriyor, Borsayla ugrasmak Beraberinde Cok stres getiriyor,
Bu stres Beyninizin Calisma duzenini Sagligini boziyor,
Inanin bana, Ben Bildim bileli borsadayim,
Borsayla ugrasiyorum cevremdekilerle,
Kesinlikle suanki sekliyle Sadece kumar oynamaktir,
Evet kazanman mumkun olan bir kumar, Casinonun aksine,
Ama Kazanabilmen, Borsayi caiz kilmaz, Zira caiz olan yonleri de olsa,
Caiz olmayan cok yonleri var, Ve birtane caiz olmiyan yonu olsa bile, Haramdir,
Sadece Caiz olan yonlerini ariyanlardan olmayin, Caiz olmiyan Bircok yonleri var,
Hile desen Asiri derece Hileler var borsa islerinde, Buyuk bankalarin brokerlarin hileleri, Butun brokerlara degil lafim,
Ama Hile olan yerlerde Pek Caiz is yapilmaz,
Eklenecek okadar cok sey var ki borsa hakkinda, Bu anlattiklarim daha Bir hic denilecek kadar az,
Zamanim olursa, Hadisleri, Bilimsel tespitleri, Suanki Borsayi Ve Neden caiz olmayisi hakkinda Saglam kanitlar sagliyabilirim,
Unutmayin,
Eger bilgilendirmek istiyorsaniz,
Varacaginiz Yer Broker olmasin,
Onlar Ya bu konularda cok yetersizler, Veya (ki umdugum) Size sadece caiz yonlerini aciklarlar,
Onemli olan Onlarin kari, Sizde para kazanmak onlarin Tek amaci,
Size Verdikleri bonus bile, Sizden Geri alana kadar, size belli bir hacim islem actirirlar, Bedaca size kesinlikler birsey sunmazlar,
Sadece sizin onlara kazandirmaniz Bunlarin hedefidir,
Bazi brokerlar sizin kaybetmenizi isterler cunku, astiginizin aksine bir islem acarlar, Siz kazanirsaniz onlar kaybeder anlamina gelmektedir,
Her neyse oyle yada boyle, Hicbir broker Tanimiyorum, Size Caiz yoldan yatirim yaptracak,
Yatirimdan maksat, Bir isyeri olana Destek para vermek, Bu parayla O kisi sirketini Daha iyi performans saglatmasi icin kullanir,
Ve Sirketi buyudukce kazandikca, sende paran miktari ortak olursun, AMA KAR ZARAR HEPSINE ORTAKSIN,
BROKERLAR GIBI SADECE KARA SAHIP OLANlAR BU ISI PEK CAIZ KILMAZ,
Ve yatirim yaptiginiz para, Gercekten Bu sirkete yardim mi etti, Yoksa sen ve milyonlar gibi spekulasyon yaparak gun ici sirketi bir deger kaybettirip bir kazandirarak mi kazandiniz?
Gercekten bu sirkete yardim edebildiniz mi, Yoksa sirketin hicbir iliskisi yokmiydi? Siz sadece milyonlarca borsada islem acan yatirim yapanlara mi yedirdiniz paranizi yoksa siz mi onlarin parasini aldiniz?
Suanki borsa, Kazanan kaybedenlerden alir, Arastiran icin yeterince delliller var, Benden bukadar
Borsa işlerinde iktisadi olarak herşeyini kaybetmiş birisi olarak bu topiği gördüm ve belki birkaç müslümana da olsa ikaz olması açısından bişeyler karalamak istedim.. İlk olarak borsadan birikimleriyle ortalama bir insanın kazanma ihtimali çok ama çok düşüktür.. Bu işin hakimleri yaklaşık olarak 200 yıldır bu işi yapmakta,
gerek ekonomik, gerek siyasi anlamda zaten dünyaya yön vermektedirler.. İletişimin ve işlemlerin elektronik ortamda son derece
hızlandığı çağımızda kurmuş oldukları düzende işleri her zamankinden daha kolay yürümektedir.. Kullanmış oldukları algoritmik programlarla sadece ülkemizde değil tüm dünyada eş zamanlı olarak insanlar sattıklarında fiyatları yukarı çekmekte, aldıklarında fiyatı aşağı baskılamaktadırlar.. Düşük değerli menkulleri ucuz ve zarara uğramış insanların elinden almak için ve ellerindeki fiyatı aşırı şişmiş menkulleri insanlara satmak için medyayı çok etkin kullanmaktadırlar.. Reklamlarını internette sürekli gördüğümüz forex reklamlarında ise kaldıraçlı sistemlerle elinizdeki kapitalin 100 katına varan meblağlarla OYNAMANIZA ve çok daha kısa sürelerde batmanıza sebep olmaktadırlar.. Sistem OYUN a giren her 100 kişiden 90 kişinin parasını almak, bu paradan bi şekilde kazanan 10 kişiye bu 90 kişiden alınan paradan bir anlamda pay vermek ve kalan 80 kişinin parasını cebe indirmek şeklinde işlemektedir.. Her halikarda kazanmış olsanızda kaybetmiş olan insanların parasını almış olmaktasınız.. . Fazlaca fıkıh ilmine ve bilgisine girmeden ağlayanın malının gülene fayda vermeyeceği bir gerçektir..
Kim ne derse desin BORSA KUMARIN YASAL VE KİBARLAŞTIRILMIŞ BİR VERSİYONUDUR.. Kısaca ve özetle lütfen ve lütfen uzak durunuz... Kazanamayacağınız gibi kafanızı 7 gün 24 saat meşgul edeceğini, dininizle, ailenizle, dostlarınızla olan münasebetlerinizi bozacağını, iktisaden düşeceğiniz durumun haysiyetinizi ve onurunuzu yerle bir edeceğini unutmayınız.... Caiz değilse yanaşmayınız, CAİZ deniyosada yanaşmayınız.. SELAMETLE KALIN..