Babasının yanında kalan erkek veya kız çocuğun kazancı babasına mı âittir?

Değerli kardeşimiz,

İslam'da ferdi mülkiyet esastır. Dolayısıyla, aile bireylerinden her birinin çalışıp kazandığı veya önceden sahip olduğu malları kendisine aittir. Hukuken reşit sayılan kimsenin mal edinme ve edindiği malda tasarruf etme yetkisi kendisine aittir. Mallarını kendi rızalarıyla babasına veya bir başkasına verebilirler.

Bu konuda temel referans şu hadis-i şeriftir:

İbn Mace’nin Hz. Cabir’den naklettiğine göre, adamın biri,

“Ya Resulallah! Benim malım ve çocuklarım vardır. Babam ise malımı elimden almak istemektedir.” deyince, Peygamberimiz(s.a.m)

“Sen ve malın babana aitsiniz.” buyurdu. Alimler, değişik varyantları olan bu hadisin sahih olduğunu söylemişlerdir. (bk. Fethu’l-Barî, V/211-212; Tuhfetu’l-Ahvez-î Şamile, III/482)

Erkek ve kız çocukları, babalarıyla birlikte aynı evde yaşıyor ve beraber çalışıyorlarsa, kazandıkları da müşterektir. Eğer ayrı yaşıyor ve ayrı çalışıyorlarsa, mallar kendilerine aittir. Çünkü, eğer evladın kazandığı babaya ait olsaydı, miras hukukunda onlara altıda bir pay ayırmanın anlamı olmazdı.

Alimler söz konusu hadise dayanarak, bir baba ihtiyaç duyduğu zaman -bir garaz damarı olmadan ve israf etmeden- ihtiyacı kadar evladının malından -onun iznini almadan- alabilir, demişlerdir. Bu görüş alimlerin büyük çoğunluğunun görüşü olduğu belirtilmiştir. (Fethu’l-Bârî, a.g.y)

Bazı alimlere göre, hadiste zikredilen “babana ait” olarak tercüme ettiğimiz asıl metinde geçen “Li Ebîke” sözcüğünde yer alan "Lam" temlik için değil ibahe içindir. Yani hadisteki ifade “malın babanın mülküdür” anlamında olmayıp, “ondan yemesi mubahtır/helaldir” manasına gelir. Bir evladın kendi zekâtını vermekle mükellef  olması, ölmesi durumunda mirasın taksimi kendi malı kabul edilerek yapılması da malın mülkü babaya ait olmadığının delilidir. (bk. Muşkilu’l-âsar-şamile, II/455; Tuhfetu’l-Ahfezî, a.g.y).

Ancak, çocuk babasıyla ortaklık sözleşmesi yaparsa, kazancı bu konuşma ve sözleşmeye göre hüküm alabilir. Bundan sonra kazancımın şu kadarı ortak, şu kadarı da şahsıma âittir, gibi... Böyle açık ve net bir sözleşme yapılmadığı müddetçe çocuğun baba yanındaki kazancı babaya âit olur, şahsına âit sayılmaz.

Bununla beraber Peygamberimiz (asm):

"Allah'tan korkun, çocuklarınız arasında adalet gösterin!.." (bk. Müslim, Hibe, 13; Buhari, Hibe, 13)

buyurmuş, babaları çocuklarının hakkına karşı titiz olmaya çağırmıştır.

Her ne kadar edep ve terbiye gereği ayrı bir şey konuşulmamış da olsa babalar, çocuklarının alın terini düşünür, çalışma paylarını hesaba katar, haklarını verme gayretinde olurlar.

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet