Babanın haram kazancından veya haram mirastan çocukları faydalanabilir mi?

- Arkadşımın babası uyuşturucudan para kazanıyor, ama tövbe etti; tabi bütün yatırımları haram para ile oldu.
- Bu çocuk da on dokuz yaşında; çocuğun babasından aldığı paralar çocuğa haram olur mu?
- Biraz açıklar mısınız?

Değerli kardeşimiz,

Annenin ve çocukların geçimi, nafakası babanın üzerinedir. Bu, onun tabiî bir vazifesi olduğu gibi, aynı zamanda dinî bir yükümlülük olarak Cenab-ı Hak tarafından omuzuna yüklenmiştir. Bakara sûresinin 233. âyet-i kerimesinde şöyle buyurulur:

“Annelerin yiyecek ve giyeceği, gücünün yettiği ölçüde çocuğun babasına aittir.”

Müfessir İmam-ı Kurtubî, zayıflığından ve güçsüzlüğünden dolayı çocuğun nafakasının babanın üzerine bir vecibe olduğuna bu âyeti delil olarak gösterir.1
Yani, çocuk kendi geçimini temin edecek yaşa gelinceye kadar, babanın onun ihtiyaçlarını karşılaması gerekir. Baba olarak bu iş onun zaten fıtrî bir vazifesidir.

Bazı âyet ve hadis-i şeriflerde, babanın, bu vazifeyi yaparken meşru ve helâl dairede kalması emredilmektedir. Yani aile reisi olan veli, başta kendisi olmak üzere hanımının, çocuklarının ve nafakaları üzerine olan -babası ve annesi gibi- kimselerin nafakalarını helâl yoldan kazandığı para ile karşılamak durumundadır. 

Helâl kazançla yetinmeyip, geçim derdini bahane ederek, iman zayıflığından dolayı harama teşebbüs eden, hattâ daha da umursamaz bir tavra girerek, kazancının tamamını haram yoldan karşılayan kimse, başta kendisi olmak üzere, aynı kazançtan yedirdiği aile fertlerinin bütün mesuliyet ve günahını üzerine almış olur. Çünkü bakmakla mükellef olduğu fertlerin bu meselede bir mesuliyet ve suçu yoktur. Dolayısıyla, onlar mecbur kaldıkları için haram kazançtan yemektedirler. Bu sebepten, günaha girmiş olmazlar.

İbni Âbidin merhum bu hususta şöyle bir kayda yer verir:

“Kocasının, aslen meşru olmayan bir yoldan temin ederek getirmiş olduğu bir yiyeceği yemesinde, bir elbiseyi giymesinde hanım için bir günah yoktur. Günah, kocanın kendisinedir. Yalnız, kocası tarafından kendisine verilen nafaka bizzat gasedilmiş bir şey ise, kadının ondan yemesi caiz olmaz.”2

Çocukların durumu da bundan farklı değildir. Çünkü hanımın nafakası nasıl kocasının üzerine ise, çocukların geçimi de babaya âittir. Çocuklar da babalarının kendilerine haramdan getirmiş olduğu nafakadan faydalanmak mecburiyetinde kaldıkları için, o haramdan doğacak günah babalarına aittir, kendilerine ait değildir.

Ne zaman ki çocukların eli iş tutar, kendi ihtiyaçlarını kendileri temin edecek seviyeye gelir, helâl yoldan para kazanma durumuna ulaşırlarsa, artık kendi kazançlarını yemeleri gerekir.

Miras hususunda ise: Miras bırakan kimse, o malı haramdan kazanmış, faiz, rüşvet, gasp ve karaborsacılık gibi yollardan temin etmişse, mirasçısı o malı yiyemez. Eğer o mal gaspedilmiş, haksız yere bazılarından alınmışsa, sahiplerine iade edilmesi gerekir. Eğer bilmiyorsa, bir hayır kurumuna hibe edilir. Eğer mirasçıya düşen malın haramdan geldiği söyleniyor, fakat nereden ve ne şekilde olduğu kesin delilleriyle bilinmiyorsa, bu durumda mirasçı onu yiyebilir. Fakat takvaya en uygun olanı, o malı sahibi niyetine sadaka olarak vermektir.3

Dipnotlar:

1. et-Tefsirü’l-Kurtubî, I/163.
2. Reddü’l-Muhtar, V/247.
3. Reddü'l-Muhtar, IV/130.

(bk. Mehmed PAKSU, Helal – Haram)

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet