Allah kandırır mı?

- Nisa Suresi 142. ayette münafıkların Allah'ı kandırmaya çalıştığı ancak Allah'ın onları kandırdığı belirtiliyor.

Değerli kardeşimiz,

Nisa Suresi, 142. Ayetin meali şöyledir:

"Münafıklar, Allah'ı aldatmaya çalışırlar. Hâlbuki Allah, onların oyunlarını başlarına geçirecektir. Onlar, namaza kalktıkları zaman tembel tembel kalkarlar. İnsanlara gösteriş yaparlar. Allah'ı pek az anarlar (hatırlarlar)." 

Öncelikle ifade edelim ki, ayette ifade edilen mana, münafıkların alay etmelerinin ve güya kandırmaya çalışmalarının karşılığının verileceğidir. Buna müşakele sanatı denir. Müşakele babından olarak, benzer lafızla, tamamen farklı mana kastetme söz konusudur. Mesela, haylazlık ederken sinsice gülen çocuğunu tehdit eden annesi "Sen gül, ben de sana gülerim!" derken, onun gülmesinin tamamen farklı şekilde olması gibidir.

Ayrıca, bildiğimiz manada Allah kimseyi kandırmaz. Çünkü kandırmak bir nevi yalandır. Nitekim,

“Allah’tan daha doğru sözlü kim var ki!” (Nisa, 4/87, 122),

“(Resulüm!) senin Rabbinin kelimesi / sözleri sadakat ve adalet bakımından tamamlanmıştır, onun sözleri de asla değişmez...” (Enam, 6/115)

mealindeki ayetlerde Allah’tan daha doğru sözlü, daha dengeli konuşan kimsenin bulunmadığına vurgu yapılmıştır.

Ayette zikredilen “hida’” kavramı mecaz olarak anlaşılır ve “Allah’ın, dostlarını aldatmaya çalışan münafıkları cezalandıracağı” manasına gelir. (bk. Razi, Kurtubi, İbn Aşur, ilgili ayetin tefsiri)

- İbn Abbas’tan gelen bir rivayete göre o bu ayeti şöyle detaylı açıklamıştır.

Ahirette müminlere bir nur verdiği gibi, münafıklara da bir nur verir. Onlar köprüye ulaştıklarında nurları sönmeye başlar ve karanlıkta kalırlar. Bu şekilde bir cezalandırmaya hida denilmiştir. Bunun delili de şu ayettir:

 “Onların misali ateş yakıp aydınlanan kimselerin misali gibidir. Nihayet, çevreleri aydınlanınca Allah onların nurunu giderir ve onları karanlıklar içerisinde bırakır, artık bir şey göremezler.” (Bakara, 2/17; bk. Razi, a.y.)

- Meraği de ayetteki “hida’” kavramının cezalandırmak olduğunu belirtmiş ve detayları vermiştir:

a) Burada bir müşakele sanatı vardır. Yani münafıklar için kullanılan kelimeye tevafuk esin diye -manası farklı da olsa- aynı kelimenin şekli kullanılmıştır. Münafıklar Hz. Peygamberi (asm) kandırmaya çalışırken güya Allah’ı kandırıyorlar. Allah da onları cezalandırıyor.

b) Bunun bir benzeri şu ayettir:

“Onlar mekr yaptılar Allah da onlara karşı mekr yaptı, Allah mekr edenlerin en hayırlısıdır.” (Âl-i İmran, 3/54).

Buradaki mekrin lügat manası hiledir. Allah’ın hile yapmaya ihtiyacı olmadığı hâlde, onun hakkında da bu kelimenin kullanılması da bir müşakele sanatıdır ki, aynı kelimeler birbirini çağrıştırıyor. Onların Hz. Peygambere (asm), ona tabi olan müminlere hile yapmaları, komplo kurmaları, kendilerini arzularına kavuşturacak bir yol olduğunu düşünürken, kendi nefislerinin aleyhine sonuç verrmesi onlar için büyük bir fiyaskodur ve gerçekte de Allah’ın cezasıdır. (bk. Meraği ilgili yer)

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet