Ahmed Rıza Han Şii mi?

-Ala Hazretleri - İmam Ahmed Rıza Han (r) hakkında bana biraz bilgi verebilir misiniz?
- Sizce o bir müctehid miydi?
- Onun hakkındaki kanaatiniz endir?
- Şii midir?

Değerli kardeşimiz,

Ahmed Rıza Han, Hindistan / Pakistan bölgesinde yaşamış, Hanefi mezhebine mensup sünni bir âlimdir. Ancak bazılarına göre Şii'dir.

İhsan İlâhî Zahîr’e göre, Ahmed Rıza Han ailesi Şiîlik’ten Sünnîliğe geçmiştir. (el-Birelviyye, s. 21)

Demek ki, Ahmed Rıza Han'ın Şii olduğunu söyleyenler muhtemelen ailenin önceki durumunu ifade etmiş olabilirler.

Ahmed Rıza, 10 Şevval 1272 (14 Haziran 1856) tarihinde Uttar Pradeş eyaletine bağlı Ray Birelî kasabasında doğdu. Babası Naki Ali Han itibar sahibi bir âlimdi. Babasının desteğiyle dinî ilimleri medrese müfredatına göre okuyarak on üç yaşında icazet alan Rıza Han babasının kontrolünde fetva eğitimi almaya başladı. Ayrıca özel hocalardan matematik, tıp ve coğrafya okudu.

Haremeyn’de icazet aldığı hocaları arasında Ahmed b. Zeyni Dahlan, Abdurrahman el-Mekki, Hüseyin b. Salih el-Mekki ve Ebü’l-Hüseyin Ahmed en-Nuri anılabilir.

1876’da bağımsız olarak fetva vermeye başlayan Rıza Han 1880’de babasının vefatı üzerine fetva işini üstlendi.

1877’de Kadiri tarikatı şeyhi Şah Al-i Resul Marhervi’den el alarak Kadirî tarikatına girdi. Daha sonra Çiştiyye, Sühreverdiyye ve Nakşibendiyye gibi tarikatların adabını öğrendi ve Kadirî tarikatında hilafet aldı.

Rıza Han kuruluş çalışmalarında yer aldığı Nedvetü’l-ulema hareketinden 1897’de ayrıldı ve aleyhine neşriyat yapmaya başladı. Bu hareketle ve hareket mensubu ulema ile ilgili 200 kadar fetva kaleme alıp küfre saptıklarını ileri sürdü Patna’da düzenlenen Meclis-i Ehl-i sünnet ve cemaat toplantısında liderliğini ilan etti. Bağlıları tarafından kendisine XX. Yüzyılın müceddidi unvanı verildi.

Bu tarihten sonra Rıza Han’ın cemaatlere karşı olan tutumu Nedve ile sınırlı kalmadı; Ehl-i hadîs ve Diyûbendîler’e de şiddetle karşı çıktı. Hz. Peygamber (asm) ile ilgili konuları merkeze alması tartışmaları hararetlendirdi.

Başlattığı tekfir hareketi sebebiyle ulemanın itibarı zedelendi ve toplumda ciddi bir gerginlik baş gösterdi.

Muhalifleri Rıza Han’ın İngilizleri desteklediğini ve onların hesabına çalıştığını ileri sürerken, Birelvî ekolüne mensup yazarlar onun aslında İngiliz yönetimine karşı olduğunu, fakat siyaseten böyle davrandığını söyler.

Orta yolu tutanlar ise Rıza Han’ı İngilizlerin Müslümanları bölme projesine alet olmakla suçlar. Onun 1889 yılında İngiliz yönetimi altındaki Hindistan’ın durumuyla ilgili olarak verdiği ve 1910’da tekrarladığı, “Hanefî fıkhına göre Hindistan darülislamdır.” fetvasının bu taraftarlığın bir sonucu olduğu ifade edilmiştir

Rıza Han’ın 1880 yılından itibaren oluşturmaya başladığı Birelvî cemaati bugün de aynı çizgide devam etmektedir.

Abartılı bir tasavvufî anlayışın etkili olduğu cemaat amelî konularda Hanefiliğe sıkı sıkıya bağlıdır. Resul-i Ekrem’in hayatı ve şahsiyeti Ahmed Rıza Han ve bağlılarının en önemli ilgi alanı olmakla birlikte, bu konuda bazı aşırılıkları vardır.

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet