Ön kabuller, deneysel ve akılsal olarak ispatlanamaz ve yanlışlanamaz mı?

- Evrenin yanılsama / simülasyon olmadığı ya da atomların aklının olmadığı gibi ön kabuller deneysel ya da akılsal olarak ispatlanamaz ve yanlışlanamaz mı?
- Bazı şeyler sadece inanç mıdır? 

Değerli kardeşimiz,

Deney süreçleri zaten ön hipotezlerin doğruluklarının denenmesi amacıyla geliştirilmiş özel metotlar aracılığı ile yapılır.

Deney, teorik olarak bilinen bir olgunun pratik anlamda geçerliliğini ortaya koymak amacıyla gerçekleştirilir.

Ancak bunu yaparken, belli koşullar ve amaca hizmet eden aletlerin yanı sıra yine amaca yöneltilmiş deney metoduna, uygulama biçimlerine gerek vardır.

Dolayısıyla deney sonucunda ulaşılan veriler ancak belli koşullar altında bir doğrulamayı ya da yanlışlamayı sağlar.

Deneyler neticesinde evrensel kanun iddiasına yükselmek ise tamamen analojik bir çıkarım olarak akıl yürütme yetisine bağlıdır. Akıl yürütmeyle deney metodu aynı şey değildir.

Akıl yürütmenin mantık adını verdiğimiz kuralları vardır. Bu kurallar uygulandığında açığa çıkan her sonuç deney ile doğrulanmaz.

Genel hipotezler nadiren deneyin konusu olurlar. Zira bunlar tüm zamanlara yaygın olduklarından, özel koşulları gerektiren deneyin somutlaştırılmış alanına sığmazlar.

Örneğin katıların ısıtıldığında sıvı olacakları hipotezi genel bir hipotezdir. Bu hipotezi ispatlamak için tüm katıları tüm zaman yer ve koşullarda denemek gerekir. Yapılan şey bu konudaki örneklerin çokluğundan yola çıkarak analojik bir yargıya ulaşmaktır.

Suyun ısıtıldığında kaynama derecesi, 100 derece olarak kabul edilmektedir. Ancak suyun kaynama derecesi ısıtma kadar hava basıncına bağlıdır. Hava basıncının düşük olması, suyun kaynama derecesini de düşürür. Yüksek yerlere çıkıldığı zaman hava basıncı düşük olduğundan, su 100 derecenin daha altındaki sıcaklıklarda kaynar. Ya da uzay boşluğunda hava basıncın olmadığı yerlerde kaynama da olmaz.

Dolayısıyla deney özel koşulları içeren özel metotlar ve sonuçlarını içerir.

Evrenin yanılsama olmadığı hipotezi ya da atomların akılsız oldukları, tersi anlamda da olsa genel hipotezlerdir. Bu nedenle deneyin alanına girmezler.

Deneyin alanına girmeyen hipotezler deneysel bilimde elenir. Akıl yürütme ise bu tür genel hipotezlerde daha sık kullanılır.

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet