Ayetlerde teşhis ve intak sanatı nasıl işlenmiştir?
Değerli kardeşimiz,
Teşhis, insan dışındaki varlıklara şahsiyet verip onları insan gibi duygulandırmak; intak ise, onları konuşturmaktır. Konunun Kur'an-ı Kerim’de hayli misalleri vardır. Mesela:
تَكَادُ تَمَيَّزُ مِنَ الْغَيْظِۜ “Cehennem neredeyse (kâfirlere) öfkesinden paramparça olacak.” (Mülk, 67/8)
Bu ayette cehennem, kendisine öfke nispet edilerek insanların bir özelliğiyle anlatılmıştır.
Keza Allah, kâfirler cehenneme atıldığında cehenneme sorar: “Doldun mu? O da der: Daha yok mu?” (Kaf, 50/30) Bu ayette ise intak vardır, cehennem konuşturulmuştur.
Gök ve yer, Cenab-ı Hakk’ın “Ey sema, ey arz! İster istemez vücuda geliniz!” emrine karşı “Biz severek ve isteyerek geldik.” (Fussilet, 41/11) diye cevap vermişler, itaat etmişlerdir.
Bir de şu ayete bakalım: “Gök ve yer o kâfirlerin ölümüne ağlamadı." (Duhan, 44/29)
Ayet, Kızıldeniz’de ilahi bir ceza ile boğulan Firavun ve yandaşları hakkındadır. Bu ayette teşhis vardır. Her ne kadar tefsirlerde, “Gök ehli olan melekler ve yerdeki canlılar o kâfirlerin ölümüne ağlamadılar.” şeklinde bir cihet zikredilmişse de (Beydâvî, Envaru't-Tenzil ve Esraru't-Te'vil, II, 383; Yazır, Hak Dini Kur’ân Dili, VI, 4299-4300.) “Hakikat varken mecaza gidilmez.” (Abdülkerim Zeydan, el-Veciz, Mektebetu'l-İslami, İst. 1979, s. 279.) prensibinden hareketle ibareyi zahirine göre de anlayabiliriz. Mevlâna’nın ifadesiyle, “Rüzgâr, toprak, su ve ateş Allah’ın kulu ve mutiidir. Onlar bana sana karşı bîruh, fakat Allah’a karşı zîruhturlar." [Rûmî, Mesnevî, (Tâhiru’l- Mevlevî tercümesi), II, 488.]
Ateş, Allah’tan “Ey ateş! İbrahim’e soğuk ve selâmetli ol!” (Enbiya, 2169) emri geldiğinde Hz. İbrahim’i yakmaz. Rüzgâr, O’nun emriyle nice kavimleri helâk eder. (Hakka, 69/6-7)
Su, Hz. Nuh’un kavmini cezalandırır; “Ey arz, suyunu yut! Ey sema, suyunu tut!” (Hûd, 11/44) denildiğinde ise, arz suyunu yutar, sema suyunu tutar.
Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet
BENZER SORULAR
- Nuh tufanını kısaca anlatır mısınız?
- “(Allah) Âdem'e bütün isimleri öğretti'' ne demektir?
- Kur'anın ibareleri, pek çok manalara kapı açacak zenginlikte midir?
- Ulü'l-emre itaatte ölçü nedir?
- Keramet nedir?
- Günümüzde İslamî konularda sünnete müracaat şart mıdır?
- Elest bezmi ne demektir?
- Kur'an'da kinaye sanatı var mıdır?
- Büyük günah işlemek insanı kâfir yapar mı?
- Âdem'e baba mı!?