Allah’ı mahlûkata benzetmek doğru mudur?

Değerli kardeşimiz,

لَيْسَ كَمِثْلِه۪ شَىْءٌۚ “O’nun benzeri bir şey yoktur.” (Şûra, 42/11)

İnsanların büyük bir ekseriyeti Allah’ın varlığını kabulle beraber, genelde O’nun sıfatlarında ihtilafa düşerler. “Biz bunlara, ancak bizi Allah’a yaklaştırsınlar diye ibadet ediyoruz.” (Zümer, 39/3) diyen Cahiliye Arabı, aslında Allah’ı kabul etmektedir. Fakat onun itikadında, Allah çok ötelerde olduğundan ona bir sembol lazımdır. İşte putlar birer sembol olmuş, tarih boyunca nice insan putlara tapmaktan kurtulamamıştır.

Allah, yarattığı eserlerle bilinir. Kâinatı bir kitap kabul edersek, bu kitabın her bir harfi, her bir kelimesi, her bir cümlesi bize Onu anlatır.

Selefîler, Allah'tan bahseden müteşabih ayetleri te’vil etmeksizin kabul eder, ayetlerde geçen “Allah’ın eli, (Fetih, 48/10) Allah’ın gelmesi, (Fecr, 89/22) Allah’ın vechi, (Rahman, 55/27) arşı istivası... (Taha, 20/5)" gibi müteşabihatı yoruma tabi tutmazlar. “Nassda böyle gelmiş, biz de böyle inanırız. İşin hakikatini Allah’a havale ederiz. Bunlardan muradın ne olduğunu Allah bilir.” derler. (Subhi Salih, Mebahis, s. 284-285)

Ayetlerde ifade edildiği üzere Allaha denk bir varlık olmadığı gibi, O'nun misli gibi bir şey de yoktur. (bk. İhlas, 112/4 ve Şûra, 42/11) Dolayısıyla üstteki ayetlerde Allaha nisbet edilen durumları Onun şanına yakışır bir şekilde anlamak gerekir. Mesela bu bağlamda Onun eli Onun kudreti, Onun gelmesi emrinin gelmesi, Onun veçhi rızası, arşı istivası ise âlemde kolaylıkla icraatta bulunması şeklinde tevil edilmiştir.

Onun zatının misli yoktur, ancak fiil ve icraatlarına temsiller ile bakılabilir. Ama temsil getirirken de şanına layık olmasına dikkat edilmeli ve bunun ancak bir temsil olduğu göz ardı edilmemelidir. Mesela, Onun âlemi idari etmesi muhtarın mahalleyi idare etme örneğiyle değil, bir padişahın emir ve direktifleriyle koca bir ülkeyi idare etmesiyle anlatılmalıdır.

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet