Necasetin dumanı, dokunduğu yeri necis yapar mı?

- Sorum sigarayla ilgili, sigara üretiminde sigarayı alkolle yıkadıkları söyleniyor eğer sigara alkolle yıkanıyorsa sigara içen birisi sigaradan çıkan dumanla necis olmuş veya dumanın sindiği yerler necis olmuş olur mu?
- Sigara içenin kıyafetinin yıkanması gerekir mi yoksa bu düşünce vesveseden gelen bir şey mi?
- Bu kıyafetle kılınan namaz sahih mi?
- Necasetin istihale ile temizlenmesi konusunda hüküm nedir, fakihlerin görüşleri nelerdir?

Değerli kardeşimiz,

Öncelikle ifade edelim ki, sigara içmek haramdır.

Necasetin dumanı, elbise ve bedene dokunsa, dokunduğu yeri necis olmaz.

Alkol ile yıkanmış olan tütünün ateşle temasından sonra çıkan dumanın kendisi necis olarak değerlendirilmez. Bu durumda söz konusu dumanın üzerine sindiği kıyafet veya yer de necis olmaz.

Bu kısa bilgiden sonra detaya gelince:

Fakihler necis şeylerin istihale yoluyla temizlenmesinin hükmü hakkında farklı görüşler belirtmişlerdir.

Bununla birlikte fakihler, içkinin istihalesi ile diğer şeylerin istihalesini ayrı ayrı değerlendirmişlerdir.

Fıkıh mezhepleri, içkinin sirkeye dönüşerek başka bir şey hâline gelmesi durumunda, kural gereğince temiz olacağı hususunda görüş birliğine varmışlardır. Çünkü haramlığı gerektiren özellik değişmiş ve bundan dolayı hüküm de değişmiştir. Diğer necis şeylerde de değişim gerçekleştiğinde bu hükmün geçerli olması gerekir. Nitekim derinin tabaklandığı zaman temiz hâle geldiği kabul edilmektedir.(1)

Ancak bazı fakihler, temizleyici olan değişimi, kendi kendine gerçekleşen değişim ile sınırlandırmışlardır. Şafiler ile Hanbelîler bu görüşü savunmuşlardır.(2)

Hanefîler ile Malikîler ise ister kendiliğinden, ister işlemek suretiyle olsun değişimin gerçekleşmesiyle hükmün değişeceğini söylemişlerdir. Onlar bunu şöyle açıklamışlardır:

Araçların çoğu, amacın hükmünü almaktadır. Buradaki amaç ise temizlemektir. Bu durumda temizleme aracına bakılmaz. Şarap, sirkeye dönüştüğünde, hangi şekilde gerçekleşmiş olursa olsun, kesin olarak helal hâle gelir.

Şarap dışındaki şeylerde istihalenin hükmü hakkında fakihlerin farklı görüşleri bulunmaktadır.

Bunların en önemlilerinden bir tanesi, Şafiler ve meşhur nakle göre Hanbelîler ile Ebû Yusuf ’un savunduğu görüştür. Onlara göre necis olan bir şey değişip başka bir şeye dönüşse dahi istihale, temizleyici veya hükümde etkileyici değildir.(3)

Bundan dolayı ister bilinçli ister bilinçsiz olsun, necis bir şeyi temize dönüştürmek amacıyla gerçekleştirilen eylemin hükümsüz olması kaçınılmazdır. Örneğin necaset yakılıp küle dönüşse, domuz tuz gölüne düşüp tuz hâline gelse veya yakılan necis bir şeyin dumanı yükselip başkasını etkileyecek hâle gelse, necis olmaktan çıkmaz, yine necis olur.(4)

Bunlarla şarabın istihalesi arasındaki fark, şarabın necasetinin kendisinde bulunan bir nitelikten kaynaklanması ve sirkeye dönüşmek suretiyle bu niteliğin ortadan kalkması, diğerlerinde ise necasetin bizzat şeyin kendisinin olması ve ortadan kalkmamasıdır.

Nitekim şarap (üzüm şırası) istihale yoluyla necis hâle geldiği gibi, aynı yolla temiz sirke hâline de gelmektedir. Ancak bu durum, diğer şeylerde söz konusu değildir.

İkinci görüş ise Malikîler, Ebu Yusuf hariç Hanefî bilginlerinin çoğunluğu, bir nakle göre İmam Ahmed b. Hanbel’in tercih ettiği görüştür.(5)

Bunlara göre istihale, necasetin niteliklerini ve aslını değiştirdiği zaman onu temizler ve helal hâle getirir. Çünkü şeriat, bir şeyi necislik ile nitelemeyi, o şeyin aslına bağlamıştır.

Bir şeyin aslı o şeyi meydana getiren bazı parçaların ortadan kalması ile ortadan kalktığına göre pisliğin toprak, necis odunun kül hâline gelmesinde olduğu gibi bir şeyin tamamının ortadan kalkması ile o şeyin aslı nasıl ortadan kalkmış olmasın!

Buna göre istihalenin, bir şeyin şeran kendisinden faydalanılabilir bir hâle gelmesine vesile olan mubah bir işlem olduğunu kabul etmek gerekmektedir.(6)

İlave bilgi için tıklayınız:

- Sigara haram mıdır?

Dipnotlar:

1) İbn Âbidîn, Matba’atü’l-Usmâniyye, I, 291; Bkz. Mevsûatü Cemâliddîn en-Nâsır el-Fıkhiyye, VI, 8.
2) el-Kemâl b. Hümâm Muhammed Abdi’l-Vâhid, Fethu’l-kadîr, Dâru ihyâi’t-türâsi’l-Arabî, Beyrut, I, 176; İbn Abidîn, Haşiyetü İbn Abidîn, I, 216; Ebû Bekir el-Hasan el-Keşnâvî, Eshelü’l-medârik, Matba’atü Îsâ el-Bâbî el-Halebî, Mısır, I, 40; Muhammed b. Ahmed el-Mâlikî İbnü’l-Cizzî, Kavânînü’lahkâmi’ş-şer’iyye ve mesâilü’l-furû’i’l-fıkhiyye, Dârü’l-ilm li’l-melâyîn, Beyrut, 43; Muhammed elHatîb eş-Şirbînî, Muğni’l-muhtâc, Matba’atü Mustafa el-Bâbî el-Halebî, Mısır, I, 81; Muvaffakuddîn Abdullah b. Ahmed b. Kudâme el-Makdisî, el-Kâfî, el-Mektebü’l-İslâmî, Dımaşk, I, 88; İbn Kudâme, el-Muğnî, Dârü’l-kitâbi’l-Arabî, Beyrut, I, 60; İbnü Kayyim el-Cevziyye, İ’lâmü’l-muvakki’în, Mektebetü’l-külliyâti’l-Ezheriyye, Kahire, II, 14.
3) Şirbînî, Muğni’l-muhtâc, I, 81; İbn Kudâme, el-Muğnî, I, 61.
4) İbnü’l-Hümâm, Fethu’l-kadîr, I, 176; Bidâyetü’l-müctehid, I, 476.
5) Şirbînî, Muğni’l-muhtâc, I, 81; İbn Kudâme, el-Muğnî, I, 740; Abdurrahman b. Recep el-Hanbelî, elKavâ’idü fi’l-fıkhi’l-İslâmî, Mektebetü’l-külliyâti’l-Ezheriyye, Kahire, 22-9; İbn Teymiyye, Mecmû’u’lfetâvâ, XX, 522; İbnü’l-Hümâm, Fethu’l-kadîr, I, 176.
6) Detaylı bilgi, deliller ve değerlendirmeler için bk. Fabrika Yemlerinin Hayvanların Temizliği Ve Helâlliğine Etkisi, Kilis 7 Aralık Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2015/2,  CİLT: 2, SAYI: 3, s. 189-214.

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet