Kızın rızası olmadan baba evlendirebilir mi?

- Hanefi mezhebinde buluğ muhayyerliğini baba veya dede küçük kızı evlendirdiyse kabul edilmiyor, bu yetki sadece küçüğün menfaatine mi sınırlıdır yoksa baba kızının menfaati olmadan da onun adına nikah kıyabilir mi?
- Bu kötü sonuçlara yol açmaz mı?
- Hiçbir menfaati olmadan evlendirilmiş olur bunun zorla evlendirmekten farkı nedir ki?

Değerli kardeşimiz,

Konuyu birkaç yönüyle cevaplamaya çalışalım:

1. Velinin Cebir Hakkı

Büluğ çağına gelmiş bir erkeğin kendi irade beyanı ile evlenebileceği, velisinin onu rızası dışında birisiyle evlendirme hakkına sahip bulunmadığı hususu ittifakla kabul edilmiştir.

Fakihlerin çoğuna göre dul kadın da rızası alınmadan veya istemediği hâlde velisi tarafından evlendirilemez. İmam Şafi’ye göre dul kadın büluğ çağına gelmemiş olsa da hüküm aynıdır.

“Dulun veli ile bir alakası yoktur.”, “Dul kendine velisinden daha ziyade maliktir, bekârın ise rızası alınır.” gibi hadisler bu hükümlerin kaynaklarıdır. (bk. Buhârî, Nikâh, 41; Ebû-Dâvûd, Avnu’l-Ma’bûd, 2/197)

İmam Malik ve İmam Şafi, ergenlik çağındaki kızın babasına, cebren evlendirme salahiyeti tanımışlardır.

İmam Ebu Hanife’ye göre büluğ çağına gelmiş bir kızı hiç kimse zorla evlendiremez. Kızın rızası alınmadan yapılan evlendirmeler hükümsüzdür; çünkü Hz. Peygamber (asm) Efendimiz,

“Açıkça izni alınmadan dul kadın, rızası anlaşılmadan bekâr kız evlendirilmez.” buyurmuş, “Onun rızası nasıl anlaşılır?” sorusuna da “sükûtu ile” cevabını vermiştir. (Buhârî, Nikâh, 40)

Kızın evlenmeye razı olduğunu gösteren davranışı çevre şartlarına ve örfe dayanılarak tespit edilmektedir.

2. Velinin İzni ve Kendisi Olmadan Evlenme

Küçüklerin velisiz evlenemeyecekleri, büluğ çağına gelmiş normal erkeklerin velisiz (kendi başlarına) evlenebilecekleri konusunda ittifak vardır. Büluğ çağındaki kız üzerinde velinin cebir hakkını ilk cevapta gördük.

Burada söz konusu olan husus, büluğ çağındaki kızların kendi başlarına evlenmeleridir.

a) İmam Ebu Hanife ve İmam Ebu Yusuf’a göre büluğ çağındaki bir kız, velisinden izin almadan ve bizzat irade beyanı ile evlenebilir. Bunu engelleyen bir delil bulunmadığı gibi, ehliyet mefhumu da bunu gerektirmektedir; malı üzerinde serbestçe tasarruf hakkı bulunan şahsın, kendisi üzerinde de tasarruf hakkı olacaktır.

b) İmam Malik ve İmam Şafi’ye göre büluğ çağına gelmiş de olsa kız ve kadınlar, velilerinin izni olmadan ve bizzat irade beyanlarıyla evlenemezler; gerek velilerin izni bulunmadan yaptıkları evlilik ve gereke, veli izni bulunsa dahi, bizzat irade beyanlarıyla yaptıkları evlilik muteber değildir. Bu içtihad bir yandan “Kocasız olanları evlendirin.” mealindeki ayetlerde geçen “evlendirin” ifadesine, diğer yandan kadınların tabiatları icabı bu konuda tedbirsiz davranabilecekleri, kendilerine ve ailelerine zarar getirebilecekleri düşüncesine dayanmaktadır.

Bazı âlimeler tarafından, “Baba ve dede büluğ çağına gelmemiş bir çocuğu evlendirirse bunda mutlaka çocuğun lehinde bir durum vardır.” diye düşünülmüş ve bu yüzden büluğ muhayyerliği tanınmamış.

Ancak, Hz. Peygamber (asm) Efendimize kocasından memnun olmadığını, onu sevmediğini, evliliğin devam etmesini istemediğini beyan ederek çözüm isteyenlere Efendimiz, bir şekilde ayrılma hakkı tanımıştır.

Buna göre, büluğa ermiş ve daha önce baba veya dedesi tarafından evlendirilmiş kız, kadın bu imkânı kullanabilir; yani hakemler veya mahkemeye başvurarak ayrılabilir.

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet