İstediği gibi fetva verebilme hakkı ne demek?

- Mûsâ b. İmran (v.604/1207) demiş ki:
"Nebî (a.s.m) karşısına çıkan hadiselerde istediği gibi (bimâ yeştehî) fetva verebilme hakkı vardır. Aynı şekilde bugün de hadiseler karşısında ictihad etmeksizin istediği gibi fetva verebilmesi bu ümmetin maslahatınadır." (Âlu İbn Teymiyye (Mecduddîn Ebu’l-Berakât, Şihâbuddîn Ebu’l-Mehâsin ve Takıyyuddîn Ebu’l-‘Abbâs), el-Müsevvede, Beyrut ts. (Dâru'l-kitâbi'l-‘Arabî), s. 503)
- Burada Peygamberimizin istediği gibi fetva vermesiyle ne anlatılmak istenmiştir?
- Mûsâ b. İmran'ın kastı nedir?

Değerli kardeşimiz,

İlgili yerde, "Hz. Peygamber (asm) karşısına çıkan hadiselerde istediği gibi (bimâ yeştehî) fetva verebilme hakkı vardır (doğrusu KÂNE=vardı)" şeklindeki ifadeden Hz. Peygamberin (asm) istediği şekilde fetva verdiğini göstermez. Çünkü bu söz Musa b. İmran’ın kendi kanaatidir; hiçbir rivayete, hiçbir mesnede, hiçbir delile dayanmamaktadır.

Nitekim ilgili kaynakta kendisinin bu görüşü açıkça şöyle eleştirilmiştir. 

“(Mutezile imamlarından) Cübbai’ye göre, bir müctehid diğer muçtehidlerden istediği kimsenin içtihadı ile amel edebilir. Cübbai’nin bu görüşü -her müçtehidin içtihad etmesi vaciptir- şeklindeki alimlerin icmaına aykırıdır."

Bu (yanlış) görüşe yakın bir görüş de Musa b. İmran’a aittir. O da şöyle demiştir: “Hz. Peygamberin(s.a.v) gelen hadiseler karşısında istediği şekilde fetva verme salahiyeti vardı. Şimdi de ümmetin salih/yetkili kimseleri içtihad etmeksizin diledikleri şekilde fetva verebilirler.” (bk. Alu Teymiye, el-Müsevvede, 1/503) 

Görüldüğü üzere, “Hz. Peygamberin (asm) gelen hadiseler karşısında istediği şekilde fetva verme salahiyeti vardı.” şeklindeki yorum tenkide uğramış, mesnetsiz bir yorumdan ibarettir.

Bu ifadenin Arapçası şöyledir:

وقال الجبائي يتخير المجتهد في أقوال المجتهدين خرق الإجماع المنعقد على وجوب الاجتهاد على المجتهدين ويدانى هذا قول موسى بن عمران كان للنبي صلى الله عليه وسلم أن يفتى في الحوادث بما يشتهى والآن لصالحي الأمة أن يفتوا في الحوادث بما يشتهون من غير اجتهاد

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet