İslami endekse giren, ama az da olsa faiz ve haram kazancı da bulunan firmaların hisse senetleri bu listelere giriyor mu? Giriyorsa nasıl (hangi delile dayalı olarak) giriyor?

Değerli kardeşimiz,

Yetkililerin konuyla ilgili verdiği bilgiler şöyledir:

“İslami endekste bir şirketin yer alabilmesi için şu kriterlere uyması gerekiyor:

1. Domuz eti üreten mamüller üretmemeli,

2. Faiz ile iş yapmayanlar, (faiz giderleri toplam giderler içinde büyük rakam oluşturmayanlar...)

3. Gelirleri arasında faize dayalı enstrümanlardan elde etmiş olduğu gelirleri toplam payının yüzde 15'ini geçmeyenler.”

Burada dikkat çeken husus, İslamî endekse girebilmesi için bir şirketin işinde ve gelirlerinde haramın ya hiç bulunmaması veya az bulunmasıdır. Bu sonuca (hükme) ulaşıncaya kadar ilgilenen alimler arasında uzun tartışmalar olmuş ve yine de ittifak oluşmamıştır. Kardâvî'nin bir soruya verdiği cevaptan özetlemek gerekirse:

Şirketler üç çeşittir.

1. Faizcilik yapan, domuz eti ithal ve ihrac eden, sarhoşluk veren nesneleri üreten… şirketler gibi asıl işi haram olan şirketler; bunların hisse senetlerini almak ittifakla haramdır.

2. Asıl işi helal ve meşru olduğu gibi sermayesine de faiz karışmayan, bir miktar parasını faize yatırıp gelir elde etmeyen ve faizli kredi de almayan şirketler; bunların hisse senetlerini almak da ittifakla caizdir, helaldir.

3. Asıl işi, üretim ve yatırımı helal olmakla beraber gelirine bir miktar faiz karışan, ama bunun miktarı da gelirler toplamının % 5'ini geçmeyen şirketler.

Kardâvî ve onun gibi düşünen alimler (Ali Karadâğî, Velîd b. Hâdî, Pakistan'dan Muhammed Taki, Abdüssettâr Ebû-Ğudde…) bu üçüncü çeşit şirketlerin de hisse senetlerini almanın caiz olduğu sonucuna varmışlar, İslami Endeks de bu görüşe uymuştur.

Ancak takva açısından ve şüpheli şeylerden sakınma bakımından, faiz, içki vb. meşru olmayan gelirleri olan şirketlerin bu türlü faaliyetlerinin, toplam sermayesinin belli oranının altında olması halinde bu tür şirketlerden hisse almanın hiçbir sakınca teşkil etmeyeceğini söylemek doğru olmaz. Zira az da olsa haram yollardan bazı gelir getirici faaliyetleri olduğu bilinen şirket ya da kuruluşlara finansman desteği sağlayarak onlara ortak olmak, miktarı az da olsa o harama göz yummak mahiyeti taşıyabilir.

Asıl işi, üretim ve yatırımı helal olmakla beraber gelirine bir miktar faiz karışan, ama bunun miktarı da gelirler toplamının %5'ini geçmeyen şirketlerden hisse senedi almayı caiz gören alimlerin gerekçeleri şudur:

Dindar Müslümanlar hakim olabildikleri şirketlerde az da olsa faiz vb. haramları engellemelidirler. Ama hakim olamadıkları büyük şirketlerin -asıl işleri helal olduğu halde, sermayeye ve kâra az da olsa haram karıştığı için- hisse senetlerini almak caiz görülmezse dindar Müslümanlar büyük miktardaki milli servete katılmak ve bundan istifade etmekten mahrum kalırlar, dini hassasiyetleri olmayan kimseler bu servetleri ele geçirirler, bu da İslam'ın hedeflerine (mekasıd) uygun düşmez. Haramdan kaçan Müslümanlar, yıl sonu raporlarına bakarak “haramdan gelen miktarı” öğrenir ve bunu aldıkları kârdan çıkarır, yoksullara verirler…

Bilindiği gibi senet alıp satanların çoğu kâr (temettu) almazlar, bu takdirde alıp sattıkları senet, meşru şirketin helal sermayesine ait olur ve sakınca da kalmaz.

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet