İnsan kaderinden neden sorumlu tutulmaktadır?

- Bu hadise göre insan kaderinden neden sorumlu tutulmaktadır?
"Her şeyin bir hakikatı vardır. İmanın hakikatı ise şudur: Kul, başına gelen şeyin her şart ve durumda mutlaka ona gelecek olduğunu bilmelidir. Başına gelmeyen şeyin de hiçbir şekilde kendisine erişmesinin mümkün olmadığına inanmalıdır." (Ebu Davud)

Değerli kardeşimiz,

Sorudaki ifadelerin bir kısmı farklı olan ilgili rivayet için bk. Ebu Davud, h. no: 4700.

Bu gibi hadislerde, KADERin varlığına dikkat çekilmiştir. Kaderin varlığı ile insanın iradesi arasındaki bağlantının izahı ayrı bir konudur.

“İster yeryüzünde olsun, ister kendi canlarınızda, sizin başınıza gelen ne varsa, daha biz yaratmadan önce o bir kitapta yazılıdır. Bu ise Allah için pek kolaydır.” (Hadid, 57/22)

mealindeki ayette de kaderin kesin olarak var olduğuna işaret edilmiştir.

Kaderin esas anlamı "Allah’ın, olmuş olacak her şeyi bilmesi" demektir. Dikkat edersek insan iradesini yok saymıyor. Bilmek ayrı, yapmak ayrıdır. Bilen Allah’tır, yapan kuldur. Bu konuya bir misal verelim;

Peygamberimiz (asm) İstanbul'un fethini ve komutanını yüz yıllar önce müjdelemiş ve haber vermiştir. Zamanı gelince de dediği gibi çıkmış. Şimdi, İstanbul Peygamberimiz (asm) dediği için mi fethedildi, yoksa fethedileceğini bildiği için mi söyledi? O zaman Fatih Sultan yatsaydı, çalışmasaydı, ordular hazırlatıp savaşmasaydı yine olacak mıydı?

Demek ki Allah, Fatih'in çalışıp İstanbul’u fethedeceğini biliyordu ve bunu elçisi Hz. Peygamber (asm)'e bildirdi.

Buradaki ince nokta: Allah bildiği için yapmıyoruz. Biz yapacağımız için Allah biliyor. Zaten Allah’ın geleceği bilmemesi düşünülemez. Bilmese veya bilemese yaratıcı olamaz.

Buna şöyle bir örnek verebiliriz; Allah dostu evliyadan bir öğretmen düşünelim. Öğrencilerinden birisine “Yarın seni şu kitaptan imtihan edeceğim.” diyor. Fakat öğretmen Allah’ın izniyle onun filim, maç, oyun, eğlence, derken sabah okula çalışmadan geleceğini bilerek, akşamdan karnesine “0” yazıyor. Ertesi sabah öğrenci sorulan sorulara cevap veremiyor ve sıfırı hak ettiğini bildiği anda, öğretmen cebinden not defterini çıkarıp “Senin çalışmayıp sıfır alacağını bildiğim için, önceden deftere sıfır yazmıştım.” diyor. Buna karşı öğrenci “Hocam, sen sıfır yazdığın için ben sıfır aldım. Yoksa geçer puan yazsaydın geçerdim.” diyebilir mi? Elbette diyemez. Çünkü şayet öğretmen “0” yazmasaydı yine sınıfta kalırdı.

Hülasa: Allah’ın yarattığı işlerin insana bakan iki ciheti vardır.

Birincisi: İnsana sorumluluk vermeyen ve din imtihanı ile ilgili olmayan hususlardır. Kâinatta yaratılan ve insanın dışında olan her şey bu kısma girer. Ayrıca, insanın ruhani ve cismani bünyesinin çalışması da bu kısma dahildir. Bunlara "ızdırari / gayr-ı ihtiyari" fiiller denir.

İkincisi: İnsanın özgür iradesine bakan fiillerdir. Bunlara “ihtiyari" fiiller denir. Bunlar da her ne kadar Allah tarafından yaratılıyorsa da yaratma noktaları dışındaki işlerin yapıcısı insandır. Örneğin; insan gözü, kulağı, midesi, bağırsağı, akciğerleri ve saire organlarının çalışıp çalışmadığından sorumlu değildir. Fakat bunları özgür iradesiyle yanlış yolda, haram yolda, gayriı meşru yollarda kullanırsa sorumludur.

İlave bilgi için tıklayınız:

- Kadere İman (videolar).

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet