Hz. Muhammed, yaşlılara sahip çıkmak için mi çok evlendi?

Değerli kardeşimiz,

Hz. Muhammed (asm) Efendimizin birden fazla evliliğini, sadece yaşlı kadınlara sahip çıkmak şeklinde değerlendirmek asla doğru olmaz.

Ancak Efendimizin (asm) yaşlı kadınlarla evlilik yapması, onun asla şehvet için evlenmediğini göstermesi bakımından son derece önemlidir.

Peygamber (asm) Efendimizin çok evliliğinin elbette birçok hikmeti vardır, ancak en önemli hikmeti, onun evinin okul olmasıdır. O okulun öğrencileri de Müminlerin Anneleridir. Çünkü dinin nerdeyse yarıya yakını aile içi, özel hayat ve mahrem konularla ilgilidir. İnsanlığın yarısı da kadındır.

Elbette böyle konular adına ve bu kadar insana örnek olmak için birden çok ve farklı özelliklerde talebelerin bulunması gerekiyor. Bu talebelerin de hem kadın olması hem de ona haram olmaması gerekiyor. İşte bunun yolu da nikâhtır.

Bu kısa bilgiden sonra birden fazla evlilik konusunu ve Peygamber Efendimizin (asm) çok evlenmesinin hikmetlerini açıklamaya çalışalım:

Çok Evlilik

Prensip olarak tek kadınla evliliği tavsiye eden İslâm dininin çok evlilik hususundaki tutumunu eleştirenlerin çoğu, öyle anlaşılıyor ki konu ile ilgili hükmü yeter derecede bilmemekte ve bazı şartlara bağlı olarak verilen müsaadeyi dinî bir emir ve zorunluluk zannetmektedirler.

Evlilik dışı ilişkiler hususunda müsamahakâr olan eleştiricilerin, meseleyi sadece kadın hakları açısından ele almaları da isabetli değildir.

Aslında çok evlilik uygulamasının bütün kadınların aleyhine bir durum olduğu söylenemez. Çünkü tek tek fertler açısından bakıldığında, çok evlilikten zarar gören kadınlar olduğu gibi kadının kendisi de dahil olmak üzere bundan faydalanan fertler ve cemiyetler de vardır.

Toplumlarda zannedildiğinden çok daha yaygın olan birden fazla kadınla ilişki kurma olayında, problem hukukî bir statüye kavuşturulmadığı takdirde ikinci kadın çeşitli haklar, sosyal baskı ve benzeri yönlerden zarar gördüğü gibi, ilk hanım da gayrimeşru yollara başvuran bir erkeğin eşi olmanın çeşitli sıkıntılarını çeker.

Ayrıca bu tür ilişkileri yürüten erkeğin, doğacak çocukların, dolayısıyla aile müessesesi ve toplumun da çeşitli problemleri söz konusudur.

Çok evlilik İslam’ın ihtiyaç halinde, belli kayıt ve şartlarda kullanılabilen bir müsaadesi, toplumda dengeyi sağlayan ve bazı problemleri çözen bir çözüm şekli ve bir tür “sosyal sigorta” olarak kabul edilmelidir.

Esasen Müslüman toplumlarda öteden beri tek evliliğin hâkim olması, tahminen %10’u geçmeyen bir oranın çok evliliğe yönelip, bunların da genelde ikinci evlilikle yetinmesi bunu göstermektedir.

Diğer taraftan, çok evliliğin kanunen yasaklandığı İslâm ülkelerinde bu uygulama belli oranda da olsa fiilen devam etmekte, bu fiilî durumun yol açtığı mağduriyetlerin de kanunî tedbirlerle giderilmesine çalışılmaktadır. Temelde dinî müsaadeye ve iki taraflı rızaya dayanan çok evliliğin şeklî ve kanunî düzenlemelerle önlenmesi yerine, İslâm hukukunun kendi yapısı ve tedbirleri içerisinde kayıt ve şart altına alınması, Müslüman toplumların sosyal olgusuna ve yapısına daha uygun görünmektedir.

Çok evlilik meselesine kadın-erkek eşitliği açısından yaklaşanların içinde, bu konuda erkeğe tanınan hakkın kadına tanınmadığını söyleyenler de vardır. Selim yaratılışı bozulmamış hiçbir insanın kabul edemeyeceği çok kocalılık uygulamasına İslâm’ın olumlu bakması düşünülemez.

Yalnız kadın-erkek ilişkileri bakımından değil, aile ve toplum ilişkilerini düzenleyen nesep, nafaka, miras vb. hukuk kuralları bakımından da son derece sakıncalı olan bu durum esasen tarih boyunca bazı Eskimo, Hint ve Afrika kabilelerindeki sınırlı uygulama dışında taraftar bulmamıştır.

Peygamber Efendimizin Çok Evlenmesinin Hikmetleri

Çok evlilik konusunda Hz. Peygamber (asm) Efendimizin özel bir durumu olduğu şüphesizdir. Onun hayatının sonlarına doğru dokuz hanımı bir nikâh altında toplamış olması, bazı araştırmacılar tarafından dünyevî zevklere düşkünlükle yorumlanmak istenmiş ve konuyla ilgili bazı iddialar ileri sürülmüştür.

Kendisinden önceki birçok peygamberin uygulamalarına, yaşadığı dönemle içinde bulunduğu çevrenin geleneklerine uyarak birden fazla kadınla evlenen ve evlat sahibi olan Hz. Peygamber Efendimizin (asm) çok evlilik sebeplerini şöylece özetlemek mümkündür:

1. Hz. Peygamber’in (asm) ilk evliliği, kendisi yirmi beş yaşında iken kırk yaşında olan ve yetimleri bulunan dul bir kadınla olmuştur. Hz. Hatice ile olan bu beraberliği yirmi beş yıl sürmüş, hayatının bu zinde döneminde başka bir kadınla evlenmemiştir.

Hz. Hatice validemizin vefatının ardından birkaç yıl yalnız yaşadıktan sonra, elli beş yaşında yine bir dul olan Hz. Sevde validemiz ile evlenmiştir. Daha sonra da Hz. Aişe validemiz dışında evlendiği kadınların hepsi duldu.

Bütün gençlik ve olgunluk çağını kendisinden on beş yaş büyük dul bir kadınla geçiren Hz. Peygamber’in (asm) evliliklerini beşerî zevklerini tatmin için yaptığını söylemek mümkün değildir.

2. Çok evliliği dört kadınla sınırlandıran ayet nazil olduğunda Hz. Peygamber (asm) dokuz hanımla evli bulunuyordu.

Ayet gereği, dörtten fazla hanımla evli olanlar dört tanesini seçmek zorundaydı. Bu durumda kocalarından ayrılan kadınların başka erkeklerle evlenmeleri mümkün olduğu halde, Hz. Peygamber’in (asm) eşleri müminlerin anneleri sayıldığından boşanmaları halinde başkalarıyla evlenmeleri söz konusu değildi. (bk. Ahzab 33/53)

Bu sebeple Resul-i Ekrem’e has bir ruhsat olmak üzere hanımlarını nikâhı altında tutmasına izin verilmiştir.

3. Son peygamberin getirdiği yeni vahiy, şüphesiz erkekler kadar kadınları da ilgilendiriyordu. Kadınlara yönelik tebliğlerde Hz. Peygamber’in (asm) hanımları eğitici ve öğretici görevi ifa ediyorlardı. Özellikle kadınlara has olup erkeğe sormaktan kaçınacakları şeyler hususunda Resul-i Ekrem’in hanımları birer ilim ve fetva mercii olarak hizmet görüyordu.

Bu alanda Hz. Aişe validemizin özel bir yerinin olduğu bilinmektedir. Hz. Aişe, Resulullah Efendimizin (asm) vefatından sonra her yaştan insanların, bilhassa kadınların rahatlıkla başvurdukları bir merci olmuştur. Kendisine uzak bölgelerden bazı kişiler de mektupla başvurarak sorular yöneltirlerdi. Hz. Aişe bunlara yazılı olarak cevap verirdi.

4. Bu genel amaç ve sebeplerin dışında Hz. Peygamber’in (asm), eşlerinin hemen her biriyle ilgili özel evlenme sebepleri de bulunmaktadır.

Bunlar arasında;

- Kocasının ölümü üzerine dul ve desteksiz kalan ve İslâm’a bağlılıkta sebat eden sahabi kadınları himayesine alma,
- Onları ödüllendirme (meselâ Sevde bint Zem‘a, Zeyneb bint Huzeyme, Hind bint Ebû Ümeyye),
- Araplar’ın içinde yerleşmiş yanlış anlayışları değiştirmede fiilen öncülük etme (meselâ Zeyneb bint Cahş),
- Ashabın ileri gelenleriyle, köklü Arap kabileleri ve komşu topluluklarla akrabalık kurarak İslâm toplumunun bütünleşmesini sağlama (meselâ Hafsa bint Ömer b. Hattâb, Ümmü Habîbe bint Ebû Süfyân, Safiyye bint Huyey)

gibi amaç ve sebepler sayılabilir.

Nitekim İbn Hacer, Hz. Peygamber’in (asm) çok evlilik yapmasının temelinde Arap kabileleriyle akrabalık kurmak, bu yoldan onların kalbini kazanmak ve nübüvvetin konumunu güçlendirmek, erkeklerin bilemeyeceği birçok dinî hükmün eşleri vasıtasıyla Müslüman kadınlara ulaşmasını sağlamak gibi amaçlar bulunduğunu söylemektedir. (Fetḥu’l-bârî, 19/138; bk. TDV İslam Ansiklopedisi, Çok Evlilik md.)

İlave bilgi için tıklayınız:

- Hz. Peygamber'in hanımları ve çok evliliği konusunda bilgi verir ...

- Peygamber Efendimizin evlilikleri, çok evliliği ve evinin ezvac-ı ...

- Hz. Peygamber, çok eşliliğin dörtle sınırlandırılmasından sonra, aynı ...

- Peygamber Efendimizin zevceleri kaç tanedir; çok evlenmesinin ...

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet