Hacamat yapınca ücret talep etmek helal olur mu?

"Hacamat Yapıp Kazanç Elde Etmek Caiz Değildir!" Başlıklı bir yazıya ulaştım internette, acaba Haccamın para talep etmesi ve bir piyasa rakamı belirlemesi hükmü nasıldır?

- Bu aşağıya koyduğum hadisler bu konuda aklımı karıştırdı. 1-2 hadisi yazıyorum:

-  “Enes bin Malik (Radiyallahu Anh) şöyle dedi: “Ebu Taybe, Rasulullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem)’e hacamat yaptı. Rasulullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem)’de ona bir sa’ hurma verilmesini emretti ve Ebu Taybe’nin ehline (sahiplerine) onun vergisini hafifletmelerini emretti, dedi.” (Buhari 4/1945, Müslim 1577/62, Ebu Davud 3424, Tirmizi 1294, İbni Mace 2164.)

- Görüldüğü gibi Rasulullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem) Ebu Taybe (Radiyallahu Anh)’ın yaptığı bu işe izin verdi ve ona iki şekilde ücret ödedi. Ancak bu kazanç alçak bir kazanç olduğu için, Muhayyısa (Radiyallahu Anh)’a o kazancı yememesini, onu hayvanlarına ve kölesine yedirmesini emretti. İbni Hibban (Rahmetullahi Aleyh) şöyle dedi: “Hacamat yapan kimsenin kazancı yasaklanan haram bir şey olsaydı, Rasulullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem) o kişiye o kazancı kölesine yedirmesini emretmezdi. Çünkü köle de Allah’a kullukla mükelleftir. Rasulullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem)’in bir kişiye, kölesine haram yedirmesini emretmesi mümkün değildir. Hacamat yapan kişi, işine karşılık malum bir ücreti şart koşarsa, bu kazanç onun için helal olmaz! Eğer, şart koşmazda, hacamat yaptıran kendiliğinden bir şey verirse bu caizdir.” İbni Hibban 11/559

Değerli kardeşimiz,

Hacamat ile ilgili bütün rivayetler beraber değerlendirildiğinde, sağlık için hacamat yaptırmanın mübah, hacamat yapan kişinin de aldığı ücretin caiz ve helal olduğu gözükmektedir.

Tedavi gayesiyle kan alma metodları ve diğer tıbbî muamelelerin hepsi buna dahildir. Yani tıbbî hizmetlere mukabil ücret almak-vermek caizdir, helâldir.

Hz. Peygamber (asm)'in, kendisine hacamat uygulayan ve aynı zamanda bir köle olan Ebû Taybe'ye bir ödemede bulunduğu bilinmektedir.(1) Enes b. Mâlik, hacamat ücretinin helâl olup olmadığına dair bir soruya bu olayı naklederek cevap vermiştir.(2) Onun rivayetinde yapılan ödemenin ücret olup olmadığı açıkça belirtilmezken, İbn Abbas bu olayda Resûl-i Ekrem (asm)'in ücret ödediğini kaydederek, "Eğer haram olsaydı Peygamber vermezdi" der.(3)

Öte yandan Resûl-i Ekrem (asm)'in kan bedelini yasakladığı(4) ve hacamatçının kazancının pis olduğunu söylediği(5) rivayet edilmektedir. Bazı âlimler, ilk hadisteki kan bedelini doğrudan kan satışı karşılığında alınan ücret olarak, bazıları da hacamat ücreti olarak yorumlamışlardır. Hadisi rivayet eden Ebû Cühayfe'nin hacamat yapan bir köle satın aldığı ve onun hacamat aletlerini kırdığı, bu davranışının sebebi sorulunca da bu hadisi rivayet ettiği(6) dikkate alınırsa, en azından ravinin yorumunun bu istikamette olduğu düşünülebilir.

Bu farklı rivayetler karşısında ashaptan itibaren değişik ictihadlar ortaya çıkmıştır.

Bazı âlimler Hz. Peygamber (asm)'in yasaklamasını, hacamatın daha ziyade köleler tarafından icra edilen ve sosyal statü açısından düşük sayılan bir meslek oluşuna bağlayarak, hür kişilerin hacamattan ücret almasının caiz olmadığını söylerken; bazıları da yasağın sebebini, hacamatın Müslümanlar arasında ücretsiz yapılması gereken bir hizmet ve görev oluşuna bağlar.

Bir görüşe göre ücret alınması önceleri yasakken sonradan serbest bırakılmıştır; bir başka görüşe göre ise hadisteki yasak onun haram olduğunu değil tenzîhen mekruh olduğunu göstermektedir.

Hacamat yapmak, çok dikkat edilmesi gereken ve steril edilmiş malzemeler ile yapılması gereken riskli bir işlemdir. Bu malzemeler için elbette bir masraf gerekeceğinden ve hacamat yapacak olanın bu işe bir zaman harcayacağı da göz önünde bulundurulduğunda beli bir ücret talep etmesi caiz ve helal görülebilir.

Dipnotlar:

1. Buhârî, Tıb, 13
2. Müslim, Müsâkat, 62
3. Buhârî, İcâre, 18; Müslim, Müsâkat, 66
4. Buhârî, Büyu, 25, 113
5. Ebû Dâvûd, Büyu 1, 38; Tirmizî, Büyu, 46
6. Aynî, Umdetü'l-kari, IX, 287-288; İbn Hacer, Fethu’l-bari, IX, 165, 300-301.

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet