Fiyatı belli olmayan alışveriş geçerli mi; Toplu Konut İdaresi (TOKİ)'nin evlerini almak caiz mi?

Toki ihaleyle ev yaptırıyor. Banka aracılığı ile de üye olanlara belli bir peşinat aldıktan sonra taksitle satıyor. Borcun ucu açık. Enflasyon fazlasını alıyorlar. Banka burada faiz alıyor mu. Bu ülkede faiz almadan çalışan banka yok. Bu alışveriş caiz mi?

Değerli kardeşimiz,

İslâm'da, faiz kesin olarak haram kılınmıştır. Bir zaruret bulunmadıkça faiz almak da vermek de caiz değildir. Tarım ve hayvancılıkta kullanmak, iş kurmak veya genişletmek; ev, araba, vb. satın almak üzere özel kişi, kuruluş veya bankalardan alınan faizli krediler de böyledir.

Zaruret ise, kişinin kendisinin ve bakmakla yükümlü olduğu bireylerin sağlık ve güvenlik içinde yaşamalarını sağlayan vazgeçilmezlerdir. Dolayısıyla kişi, kira vb. bir yolla da olsa oturmak için ev bulabildiği sürece faizli kredi alması caiz olmaz. Kişinin memur olup olmaması sonucu değiştirmez.

Herhangi bir şahıs ya da kurum, satın aldığı bir malı, üzerine vade farkını koyarak veresiye olarak satabilir. Böyle bir işlemde dinen bir sakınca bulunmamaktadır.

Toplu Konut İdaresince satışa sunulan evleri satın alabilirsiniz. Burada söz konusu olan taksitli satış olduğundan, bu evlerin satın alınmasında dinimizce bir sakıncası yoktur. Şöyle ki, devlet peşin olarak ev alabilecek maddi imkânlara sahip olmayan kişilere kolaylık olsun diye ev yapıp taksitle satmaktadır. Devlet bu kimselerden belli oranda peşinat alıyor, geriye kalanını ise önceden belirlediği bir zamana yayıyor. Bu arada alacağı paranın değerinde enflasyon sebebiyle bir düşüş söz konusu olursa, onu da alacağı paraya ilave ediyor. Şayet paranın değerinde bir düşüş olmazsa, önceden belirlenen taksitin dışında fazla para almıyor. Bu uygulamanın faizle bir ilgisi yoktur. Burada yapılan ilave, yalnızca enflasyon sebebiyle oluşan kayıptır. Faiz ise, akitlerde şart koşulmuş bulunan karşılıksız fazlalığın adıdır.

Ancak, hangi kurum veya kuruluş olursa olsun, faizli uygulama yaparsa haram olur. Bu nedenle bankaların veya şirketlerin çalışma şartlarını araştırarak karar vermek gerekir. Çünkü her zaman değişik uygulamalar olabilmektedir.

Not: Eğer faizli işlemle kredi çekilerek yapılıyorsa caiz olmaz. Ayrıca faizli işlemleri olan anlaşmalar da caiz olmaz.

Enflasyon oranında değer artışının fiyatı belirsiz kılması durumuna gelince; paranın tedavülden kalkması veya değer kaybetmesi halinde nasıl hareket edileceği hususunda Hanefi imamları arasında farklı görüşler vardır. İmam-ı Âzam, “alınan borcun sayı olarak aynı miktarı verilmelidir. Paranın değeri ister yükselsin, isterse düşsün, borçlu aldığı paranın mislini verir. Yüz lira borç aldıysa yüz lira ödeyecektir.” (İbni Abidin, Reddü'l-Muhtar, IV:174. Kasani, Bedayiü's-Sanayi,7:394) der. İmam Muhammed ile İmam Ebu Yusuf ise, “Borçlu aldığı borcun mislini vermez, ödeme esnasındaki kıymetini, değerini verir.” demektedirler. Fetvanın da bu şekilde verildiği bildirilmektedir.

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet