Dört şehit anası Hansa Hatun kimdir?

- Hansa Hatun, Peygamber Efendimizi görmüş mü?
- Çocukları hangi savaşta şehit oldu?

Değerli kardeşimiz,

Hz. Hansa (الخنساء) Ümmü Amr Tümâdır bint Amr b. el-Hâris b. eş-Şerîd (ö. 24/645), Arapların en meşhur kadın şairi, sahâbîdir.

Milâdî 575 yılına doğru dünyaya geldiği tahmin edilmektedir. Birçok şair yetiştirmiş olan Benî Süleym kabilesine mensuptur.

Hansa, “çekik ve kalkık burunlu” demek olan ahnes kelimesinin müennesidir. Bu ilgiyle kelime, eski Araplar arasında kadın güzelliğinde benzetme unsuru olarak geçen “yaban sığırı” anlamında da kullanılır.

Hansa, İslâm’dan önce varlıklı ve nüfuzlu bir aile içinde yetişti ve muhadramûn şairleri arasında yer aldı.

Benî Cüşem kabilesi reisi şair Düreyd b. Sımme güzelliği, zekâsı ve zarafetiyle dikkati çeken Hansa’yı babasından istedi. Ancak Hansa Düreyd’i yaşlı buldu ve onu beğenmedi; kendi kardeşi Muaviye’nin ısrarlarına rağmen bu evliliği kabul etmedi, ayrıca Düreyd’i ve kabilesini hafife alan şiirler söyledi.

Daha önce de Bedr kabilesi reisinin evlilik teklifini reddettiğini ve gönlünün bir amcazadesinde olduğunu belirterek kendi kabilesiyle övündüğü meşhur “Râiyye”sini kaleme aldı.

Câhiliye devri âdetine göre kabile bağına çok önem verdiği anlaşılan Hansa, Benî Süleym kabilesinden Revâha b. Abdüluzzâ veya onun babası ile evlendi ve ondan Abdullah adında bir oğlu oldu. Hz. Peygamber (asm)’in vefatından sonra ortaya çıkan irtidad hareketlerinin önlenmesinde Abdullah’ın önemli katkısı olmuştur.

Hansa, Revâha’nın vefatı üzerine yine kendi kabilesinden Mirdâs b. Ebû Âmir ile evlendi ve bu evlilikten de Yezîd, Muâviye ve Amr adlarında üç oğlu ile Amra adında bir kızı oldu.

Hansa’nın biri öz kardeşi Muâviye, diğeri baba bir kardeşi Sahr olmak üzere iki kardeşi vardı. Bunlardan cesaret ve cömertliğiyle tanınan, kendisinden büyük destek gördüğü Sahr’ı daha fazla sevdiği anlaşılmaktadır.

Kabileler arasında yapılan savaşlarda birbirinin intikamını almaya çalışırken öldürülen kardeşlerinin ve özellikle Sahr’ın ölümüne çok üzülen Hansa, mezarlarının başında onların mertlik ve cömertliklerini sayıp dökmüş, mersiyeler söylemiş ve bu mersiyeleriyle edebiyat tarihinde büyük şöhret kazanmıştır.

İslâm dini ortaya çıktığında çocukları ve kabile mensupları ile birlikte Müslüman olan Hansa, Resûl-i Ekrem ve daha sonra Hz. Ömer ile görüştü.

Kaynaklarda belirtildiğine göre (İbn Hacer, IV, 287) Resûl-i Ekrem onun şiirlerini beğenir ve “Haydi Hunâs!” diyerek kendisine şiir okumasını isterdi. Hz. Ömer de onun şiirlerini ve belâgatini beğendiğini ifade etmiştir.

Hansa, İslâmiyet’i kabul ettikten sonra Câhiliye âdetlerini bırakmış olmasına rağmen kardeşlerine ve Mudar kabilesinin büyüklerine ağıt yakmayı sürdürmüştür. Hz. Ömer kendisine, “Niçin ağlıyorsun, onlar şimdi cehennem odunu!” deyince, “İşte şimdi hüznüm bir kat daha arttı.” cevabını vermiştir.

Yine Hz. Âişe’nin ikazına rağmen kardeşi Sahr’ın anısına sadakatle bağlı kalmış, bir Câhiliye âdeti olarak çıplak vücuduna kıldan yelek (sıdâr) giymeye devam etmiştir.

Hz. Ömer zamanında 16 (637) yılında, dört oğluyla beraber Kādisiye Savaşı’na katılan Hansa oğullarına, ebedî hayatta Allah’ın nimetlerine erişebilmek için savaşın en şiddetli anında ileri atılmalarını ve İslâm dini uğruna ölünceye kadar savaşmalarını tavsiye etmiş, bu savaşta dört oğlu da şehid olmuştur.

Oğullarının ölüm haberini alınca, “Onların şehadetiyle beni şereflendiren Allah’a hamdolsun. Yüce Rabbim, beni de onlarla beraber rahmetinin gölgesinde birleştirsin!” diye dua etmiştir.

Hansa Arap edebiyatında kadın şairlerin en önde geleni kabul edilir.

Şiirlerin çoğunu Sahr için söylenen mersiyelerin oluşturduğu Hansa’nın divanı günümüze kadar gelmiştir.

Kaynaklar:

- İbn Abdülber, el-İstîâb (Bicâvî), IV, 1827.
- İbn Hacer, el-İśâbe, IV, 287-289.
- Mehmed Zihni, Meşâhîrü’n-nisâ, İstanbul 1294, I, 198-205.
- Fuâd el-Bustânî, el-Hansa, Beyrut 1930.
- M. Câbir el-Hînî, el-Hansa şâiretü Benî Süleym, Kahire 1963.
- Cevâd Ali, el-Mufassal, IX, 875-877.
(bk. TDV İslam Ansiklopedisi, Hansa md.)

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet