Devir ve teselsülün batıl olduğuna dair kelam alimlerinin argümanları nelerdir?

- Devir ve Teselsül neden batıldır?
- Kelam alimlerinin bu konudaki delilleri nelerdir?
- Bu konu hakkında sizden çok geniş bir bilgi istiyorum çünkü sizde kaynak kitaplar var ve bende kitap olmadığı için, internette bir şey bulamadığım için size soruyorum.

Değerli kardeşimiz,

- Devir: Varlığı mümkün bir şeyin, mümkün olan başka bir şeyi varlık alanına çıkarması yolunda yapılan yanlış bir tasavvur demektir. Buna şöyle bir temsille işaret edelim:

A okuluna kayıt yaptırmak için müracaat ettin. A okulu dedi ki kayıt şartımız, B okuluna kayıt belgesidir. Sen hemen B okuluna gittin. Onlar da dedi ki; kayıt şartımız A okuluna kayıt olmanızdır. Böyle bir durumda senin, her iki okula da kayıt olman ebediyen imkansız hale gelir.

İşte devir, yani kısır döngü denilen şey budur. Mesela:

Evrenin varlığı sebeplere isnat edildiği zaman, bu sebeplerin birbirini yaratması gerekir.

Örneğin, “A elementi, B atomunu, B atomu da C molekülünü var etmiştir.” denildiği zaman,  zorunlu olarak “Peki A elementi nasıl var olmuştur?” sorusuna cevap bulmak gerekir.

Bu cevap, birkaç yönden verilebilir:

“A elementi ezelidir, yaratılmamıştır.”

Bu ise Allah’ın bir vasfıdır ve mümkün olan varlıklar için geçersizidir. Bu sebeple bu cevap yanlıştır.

“A elementi, kendi kendine olmuştur.”

Bu da yanlıştır. Çünkü evrenin harikalığı tesadüfe pirim vermez.

“A elementini B atomu veya C molekülü var etmiştir.”

İşte bu devirdir ve bu da batıl ve muhaldir. Bu mantık zincirine göre, A, B’yi B de A’yı var etmiştir. Bunun saçma olduğu açıktır.

Evet, varlık sahasına çıkmamış bir mümkün, nasıl olur da başka bir mümkünün varlık sahasına çıkmasına sebep olabilir. Öncesiz / ezeli olarak var olmalı ki, başka mümküne illet ve sebep olsun. Buradan açıkça anlaşılır ki: Mümkün, mümküne sebep olup yaratıcılık yapamaz.

O halde bunun doğru cevabı şudur:

C’nin varlık sebebi B’dir, B’nin varlık sebebi A’dır. A’nın illiyet bağları çerçevesinde bir varlık sebebi yoktur. Yani, A doğrudan ezeli olan Allah tarafından yoktan yaratılmıştır.

- Teselsül: Ucu açık olan bir zincirlemenin düşünce dünyasında başını alıp gitmesidir...

Teselsül: O sebep, bu sebepten, bu sebep, şu sebepten diyerek sonsuza giden bir sebep-sonuç zinciri kabul etmek demektir ki, bu da aklın kabul etmeyeceği imkansızlar sınıfındandır.

Teselsülün batıl bir fikir olduğunu kelam alimleri ispat etmişlerdir. Mesela:

A’nın sebebi B; B’nin sebebi C... D, E, …. Y’nin sebebi Z’dir. Dediğimiz zaman. “Peki ya Z’nin varlık sebebi nedir?” diye bir soru akla gelir.

Yukarıda ifade edildiği gibi, DEVİR muhaldir.

Bir dede torununun torunu olamaz. Bir baba oğlunun oğlu olamaz.

Bu devir yolu imkânsız olduğuna göre, bu soruya ya ucu açık sonsuza giden bir tasavvur zinciriyle cevap verilir ki, bu batıldır. Çünkü, bir varlığın varlık sebebini sonsuza giden bir sebepler zincirine havale etmek, sonu ve sonucu olmayan cehaletin bir psikolojik saplantısıdır.

Meşhur sözde anlatıldığı gibi, bu takdirde “Binmişiz bir alamete, gidiyoruz kıyamete...” olur.

Mahlukat, ezelî olmadığına göre, bu iş sonsuza kadar uzayamaz, bir noktada durulacaktır. İşte o noktada, bir yaratıcının varlığını kabul etmek aklen vacip olur.

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet