Bir soğana muhtaç olsaydım bir mesele bile çözemezdim, ne demek?

- Ebu Hanife’nin sözünü açıklar mısınız?
- Ebu Hanife’nin (Allah ona rahmet etsin) “Bir soğana muhtaç olsaydım bir mesele bile çözemezdim” dediği rivayet edilirmiş. Bu sözünü açıklar mısınız? Yani ne demek?

Değerli kardeşimiz,

İmam Azam Ebu Hanife’ye ait böyle bir söz bulamadık.

Ancak İmam Şafi’nin “Bir tek soğanı temin etmekle yükümlü olsaydım, bir mesele öğrenemezdim.” dediği söylenir.(1)

Fakat bu bilgi de "denilir ki" kalıbıyla nakledilerek rivayetin zayıflığına dikkat çekilmiştir.

Diğer taraftan, aynı ifade İmam Şafi’ye nispet edilerek, Sultan Mehmed Fatih'e ait Recep / 875 H. (Aralık 1470 M.) tarihli orijinal vakfiyenin 262-268. sahifeleri arasında yer alan ve eğitimle ilgili olan bölümün içinde de -sadeleştirilmiş haliyle- şöyle geçer:

“Medresenin hasır, kandil, kandil yağı ve fitil ihtiyaçları için de günde ikişer akçe tayin buyurmuşlardır. Tetimme medreseleri olarak bilinen küçük medreselerden her tetimme için de vakf-ı şeriflerinden günde altışar akçe tayin buyurmuşlardır. Bu meblağın günde ikişer akçesinin kapıcıya verilmesini, arta kalan dört akçesinin ise, ihtiyaca göre hasır ve kandil yağı levazımına harcanmasını şart kılmıştır. Tetimme medreselerinin odalarından her birine de her ay on beşer akçe tayin buyurmuş olup, bu odalarda kalan yetenekli öğrencilerin, kendileri için tayin edilen maaşla, boşluğun kapatılması, açlığın giderilmesi, zaruri geçim sıkıntılarının bertaraf edilmesi cihetine gidilerek, İmam-ı Şafi Hazretlerinin öğrenim safhasında geçim açısından "Bir tek soğanı temin etmekle yükümlü olsaydım, bir mesele öğrenemezdim." buyurdukları üzere, sakin kafa ile yararlı ilimleri öğrenme ile uğraşmalarını şart kılmıştır."

Bu vakfiyede de dikkat çekildiği gibi, ilim öğrenen kişinin geçim derdi olmamalı, bütün himmet ve gayretini ilme vermelidir. İlim öğrenmek için elbette sadece maddi endişenin olmaması yeterli değildir. Ancak maddi endişelerin de ilim yolunda ne kadar büyük bir engel olduğu açıktır.

İşte -eğer rivayet doğruysa- İmam Şafi Hazretleri bu duruma dikkat çekmiş ve hem ilim öğrenenlere hem onların hocalarına hem de yöneticilere ilim yolunda dikkat edilecek konulardan birini ders vermiştir. Bu dersi alanlardan biri olan Fatih Sultan Mehmed, her öğrenciye maaş bağlatarak hiçbir öğrencinin geçim konusunda endişe duymasına izin vermemiştir.

Kaynak:

1) Bedreddin Muhammed bin İbrahim bin Sadullah İbn Cemaa Kinani, Tezkiretü’s-Sami ve’l-Mütekellim fi Edebi’l-Alim ve’l-Müteallim, Darü'l-Beşairü'l-İslamiyye, Lübnan, 2016, s. 88.
2) 1. Vakıf Haftası, Önder Matbaacılık Ltd. Şti., Ankara, 1984, s. 39.

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet