Allah’ın sınırı mı var?

- Bir yerde böyle bir şey yazıyor:
"Ebû Hanîfe ve Ebü’l-Hasan el-Eş‘arî, arşı Allah ile yaratıkları arasında bir sınır kabul etmişlerdir." (Ebû Hanîfe, el-Vaṣiyye, s. 75; Eş‘arî, el-İbâne, s. 105-109)
- Bunun izahı nedir, Allaha sınır tayin etmek midir?

Değerli kardeşimiz,

Ebü’l-Hasan el-Eşari'nin "el-İbane" adlı eserinde (1/21,105, 109, 113, 119) “Arşı Allah ile yaratıkları arasında bir sınır kabul etmişlerdir.” ifadesini ima eden herhangi bir cümleye rastlayamadık. 

Bilakis, “Arşa istiva” konusunun özeti İmam Eşariye göre şöyledir:

“Allah’ın arşa istiva etmesi, onun (Kuran’da) dediği şekilde ve murat ettiği manaya uygun bir şekilde, doğrudan arşa dayanmaktan, orada karar kılmaktan, oraya oturmaktan, ona hulul etmekten ve intikal etmekten münezzeh bir istivadır. Arş onu taşımıyor, aksine arş ve hamale-i arş onun kudretinin lütfuyla taşınmakta ve onun kabza-i tasarrufunda olmak zorundadır. Allah Arşın ve seranın (toprağın / yerin) en derin köklerine kadar her şeyin fevkindedir. Öyle bir fevkiyettir ki, onun ne arşa ne de göklere olan yakınlığını arttırmaz… Bununla beraber, o her varlığa yakındır, kuluna şah damarından daha yakındır ve her şey şahittir.” (el-İbane, 1/21)

Eşari kelamcı olmasına rağmen, istiva konusunda genel olarak kelamcıların kabul ettiği “istiva” kelimesinin istila, hakimiyet, saltanat gibi tevillerine katılmıyor ve başta İmam Ahmed olmak üzere, Selefin -tevile gitmeyen- görüşlerini benimsiyor.

Fakat sorudaki ifadeye hiç rastlayamadık. Kanaatimizce tercümesi yanlış yapılmıştır. 

"el-İbane" kitabının şerhinde ( والله تعالى على العرش استوى، بائن من خلقه) cümlesi geçiyor. (bk. a.g.e, 61/7)

Bu cümlenin manası:

“Allah arşa istiva etti, o yaratıklarının hepsinden ayrıdır.” şeklindedir. Yani burada müellif diyor ki: “Allah Arşa istiva etti, demekten maksat, Allah onunla bitişik oldu demek değildir. Çünkü Allah Arş dahil (ki o da mahluktur) bütün mahluklardan ayrıdır, hiçbir şeyle mübaşereti yoktur, teması olmaz…”

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet