Allah'ın bizi imtihan etmesi bizi bilmek için mi?

Değerli kardeşimiz,

Kur'an-ı Kerimde bazı ayetlerde ilahî icraat anlatılırken “bunlar Allah’ın sizi bilmesi içindir” denilir. Mesela şu ayetlere bakalım:

وَلَقَدْ فَتَنَّا الَّذ۪ينَ مِنْ قَبْلِهِمْ فَلَيَعْلَمَنَّ اللّٰهُ الَّذ۪ينَ صَدَقُوا وَلَيَعْلَمَنَّ الْكَاذِب۪ينَ “Andolsun ki, Biz onlardan öncekileri de imtihan ettik. Böylece Allah, sadık olanları mutlaka bilecek, yalancıları da mutlaka bilecektir.” (Ankebut, 3)

وَلِيَعْلَمَ اللّٰهُ الَّذ۪ينَ اٰمَنُوا “Bu, Allah’ın iman edenleri bilmesi içindir.” (Âl-i İmran, 140)

Ayet, Uhud savaşındaki çetin durumlarla alakalıdır.

ثُمَّ بَعَثْنَاهُمْ لِنَعْلَمَ اَيُّ الْحِزْبَيْنِ اَحْصٰى لِمَا لَبِثُٓوا اَمَدًا۟  “Sonra da iki gruptan hangisinin (mağarada) kaldıkları süreyi daha iyi hesapladığını bilelim diye, onları uyandırdık.” (Kehf, 12)

Ayet, 300 yıl mağarada uyutulan Ashab-ı Kehfin uyandırılışı ile ilgilidir.

Bunlar gibi ayetlerde yer alan “bilsin diye, bilelim diye” kısmı “ortaya koysun diye, ortaya koyalım diye” şeklinde açıklanmıştır. Bilmekten murat, Allah’ın bu bilgiye göre sevaplarını ve cezalarını vermesidir. Elbette onları birbirinden ayırt edecek, bulundukları hale göre karşılık verecektir. (Mesela bkz. Beydâvî, I, 182; II, 203) Onun bizi denemesi bizi bilmek için değil, bizi bize bildirmek içindir.

Allah ne yapacağımızı bilir, ama bu bizim irademizi elimizden almaz. Çünkü bir şeyi bilmek onu meydana getirmez.

İmam Gazali, bazı felsefecilerin dalalete düştüğü konulardan birinin “Allah cüz’iyatı (ayrıntıları) bilmez.” görüşü olduğunu söyler. (Gazali, Tehafütü’l- Felasife, Daru’l- Mearif, 8. Baskı. Kahire, 1972, s. 206.)

İşte günümüzde bazılarının “Allah gaybı bilmez” demeleri böyle bir kabulün günümüze yansımış bir görüntüsüdür. Allah Kur’an’da kendini “gaybı da şehadeti de bilen” (Mesela bkz. Mü’minun 23, Haşir 22, Secde 6…) olarak bildirirken bunların -güya Kur’an’a dayanarak- böyle demeleri tam bir gaflet ve dalalettir.

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet