Tövbe için altı şart hangileri?

- Hz. Ali’nin (r.a.) tövbe için söylediği altı şart hangileridir?

Değerli kardeşimiz,

Hz. Cabir’in naklettiğine göre, bir gün bedevilerden biri Hz. Peygamber (asm) Efendimizin mescidine girer ve "Estağfirullah ve etûbu ileyk = Allah'ım, beni bağışlamanı dilerim ve sana tövbe ve istiğfar ediyorum." der ve namazını kılar.

Bunu gören ve duyan Hz. Ali, adam namazını bitirince ona: "Yalnızca dil ile çabuk çabuk geçiştirilin tövbe, yalancıların tövbesidir, senin tövben, ayrıca tövbeye muhtaçtır." dedi. Bunun üzerine o adam: "Ey müminlerin emiri, o hâlde tövbe nedir?" diye sordu.

Bunun üzerine Hz. Ali, şu açıklamada bulundu:

"Tövbe, şu altı şeyle mümkün olur.

- Geçmişte işlenmiş olan günahlardan pişman olmak ve yerine getirilmemiş farzları iade (kaza) etmek.

- Başkalarına haksızlığı ve eziyet etmeyi bırakmak.

- Husumet ve düşmanlığı terk etmek.

- Günah ve kabahatler içerisinde büyüyen nefsi, Allah'a itaat içerisinde küçültüp ona hiçliğini kabul ettirmek.

- İtaatsizlik ve günah işlemenin sözde tadını çıkaran nefse, itaat edip günahlardan uzak durmanın acılığını da tattırmak.

- Gülüşlerinden her birine bedel olmak üzere, ağlamak." (Razi, Şura 25. Ayetin tefsiri; Alusi, 25/36; Beyzavî, 3/515)

Hz. Ali'nin şartlarını saydığı tövbe, kemal manada bir tövbedir.

Günah işleyen insan ya sadece "Allah hakkını" ya da Allah hakkını da içine alan "kul hakkını" ihlal etmiş olur.

Bir başka ifade ile insan; Allah'a karşı veya insanlara karşı günah işlemiş olur.

Allah'a Karşı İşlenen Günahlar

Bu tür günahlar iki şekilde işlenir.

1. Allah’ın farz kıldığı bir görevi terk etmek.

Bu tür günaha tövbe, pişmanlık duymak ve hemen o görevi yapmaya başlamak, geçmişte yapamadıklarını kaza etmek, Allah'tan af ve mağfiret dilemekle gerçekleşir.

Mesela mümin namaz kılmıyor ve oruç tutmuyorsa, hemen namaz kılmaya ve oruç tutmuyorsa başlar.

2. Allah'ın haram kıldığı ve yasak ettiği bir şeyi yapmak.

Bu tür günaha tövbe, haram ve yasak olan söz, fiil ve davranışı terk etmek, yaptığına pişman olmak, Allah'tan af ve mağfiret dilemekle gerçekleşir. Mesela, içki içenin derhal içkiyi, kumar suçu işleyenin kumarı terk etmesi gerekir.

"Allah hakkı" ile ilgili günaha tövbe etmede üç şartın birlikte bulunması gerekir:

1. Günah işlediğine pişmanlık duymak.

2. İşlediği günahı terk etmek.

3. O günahı bir daha yapmamaya karar vermek.

Bu üç şarttan biri eksik olursa tövbe geçerli olmaz.

İnsanlara Karşı İşlenen Günahlar.

Kul hakkı aynı zamanda Allah hakkını da içine aldığı için tövbe edilmesi gerekir.

Bundan başka kul hakları olan günahlar da iki şekilde işlenir.

1. Maddi haklar

Borcu vermemek, malına veya canına zarar vermek şeklinde maddi olur.

Bu tür günaha tövbe edebilmek için haksız olarak elde edilen malın sahibine iadesi; mal mevcut olup sahibi bilinmiyorsa, bu malın sadaka olarak verilmesi; zarar, telafi edilen bir şey ise bu zararın telafi edilmesi gerekir. Vurmak gibi telafisi mümkün olmayan bir hak ise özür dilenmesi gerekir.

2. Manevi haklar

Gönül kırmak, üzmek, gıybet etmek, suizanda bulunmak şeklinde manevi şekilde olur.

Bu tür günahın tövbesi hak sahibinden özür dilenip helallik alınmak suretiyle yapılır.

Hak sahibi ölmüş ise maddi hakları varislerine ödemek o da mümkün değilse, o kadar miktarı onun adına hayır yapılır, onun için dua edilir ve ibadetlerinin sevaplarından ona da bağışlanır.

Dolayısıyla "kul hakkı" ilgili günaha tövbede, Allah hakkı ile ilgili tövbedeki şartlara ilave olarak kul hakkından kurtulmak ve hak sahibi ile helalleşmek şarttır.

Kul haklarının ahirete kalması durumunda haşir meydanındaki hesaplaşma şöyle olur:

"Kimde başkasının malı ve namusu ile ilgili hakkı varsa, paranın ve malın geçerli olmadığı kıyamet günüden önce o kişiden helallik alsın. Aksi taktirde o kişinin iyiliklerinden alınarak, yaptığı haksızlıklara mukabil hak sahibine verilir. O kişinin iyiliği yoksa hak sahibinin günahlarından alınarak haksızlık edene yüklenir.” (Buhari, Mezalim, 10)

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet