Tavuk, balık, tavşan, arıcılık, ipek böceği... zekatı nasıl hesaplanır?

- Bazı canlılar endüstriyel olarak yetiştirilmektedir. Örneğin, tavuk ve balık çiftlikleri, tavşan yetiştiriciliği, arıcılık, ipek böceği yetiştiriciliği gibi.
- Bu tür endüstriyel hayvan yetiştiriciliğinde zekat neye göre ne kadar verilecektir?

Değerli kardeşimiz,

Bal, toprak ürünleri gibi öşüre tabidir. Buna göre bal üreten kişi yaptığı masrafları düştükten sonra elde kalan bal ne kadar olursa olsun 1/10 oranında öşrünü vermesi gerekir. Masrafların düşülmemesi halinde yirmide bir oranında zekat verilir. Öşrü verilen ürünler, üreticisi tarafından paraya dönüştürülmedikçe, ürün olarak ne kadar kalırsa kalsın yeniden öşre tabi olmaz. (İbn Abidin, Reddü’l-muhtar, 3/186-187, 228)

Ancak bal alıp satan kişi ise, elindeki ballar ticari mal hükmünde olduğundan dolayı ticari mallarda olduğu gibi, elindeki ballar diğer mallarıyla beraber nisaba ulaşır ve üzerinden bir kameri yıl da geçerse, kırkta bir oranında zekat verir.

Tavuk ve balık çiftlikleri, tavşan yetiştiriciliği, ipek böceği yetiştiriciliği gibi durumlarda da söz konusu hayvanlar ticaret malı olarak değerlendirilirler ve ticarî mal kategorisinde zekata tabi olurlar.

Kâr amacıyla alınıp satılan mallara “ticaret malları” denir. 80.18 gr. altın değerinde ticaret malına sahip olan kişinin, nisab miktarı mala sahip olmasının üzerinden bir yıl geçmesi halinde, kırkta bir (% 2,5) oranında zekatını vermesi gerekir.

Zekat, diğer şartlar yanında, hakikaten veya hükmen elde mevcut bulunup üzerinden bir yıl geçen maldan verilir. İleride sağlanması muhtemel artışlar zekatın hesaplanmasında dikkate alınmaz. Ticaret malları için de aynı ilke geçerlidir.

Bu itibarla, ticaret malının zekatı verilirken, satıldığı takdirde elde edilecek kâr dikkate alınmadan sanki malın aynından (bizzat kendisinden) zekat veriyormuş gibi zekatın verileceği tarihteki maliyet değeri esas alınır, bu değer üzerinden kırkta biri zekat olarak verilir.

Özetle, gıda maddesi veya başka hayvansal ürün elde etmek amacıyla beslenen bu tür hayvanların kendileri ticarete konu edilirse değerleri üzerinden kırkta bir (% 2,5) zekat verilir.

Ancak bu hayvanların kendileri değil de sadece ürünleri satışa arz ediliyorsa, bununla ilgili iki görüşün öne çıktığı görülmektedir:

1. Aslından zekat verilmeyen malın ürünü (geliri) %10 veya %5 zekat verileceği prensibini kabul eden araştırmacılara göre, bu hayvanlardan elde edilen gelirler masraflar çıkarıldıktan sonra % 10 oranında zekat verilmesi gerekir. Bunlarda nisab ve yıllanma da şart değildir.

2. Diğer görüşe göre ise, bu hayvanların sadece ürünü (geliri) ticaret malı esasına göre zekata tabi olur ve kırkta bir zekatı verilir.

Bir Müslüman bu iki görüşten birini tercih edebilir, bizim tercihimiz ticaret malı olarak kabul edilmesinin daha uygun olacağı yönündedir. 

İlave bilgi için bk.:

- Muhammed Süleyman el-Aşkar ve diğerleri., Ebhas fıkhiyye fî kadâya’z-zekâti’l-muâsara, Amman 1998, 2/906-907.
- Emrullah Dumlu, Ticaret Mallarının Zekatı, İstanbul 2012, s. 84.
- İbrahim Paçacı, Günümüz Ekonomik Şartlarına Göre Zekâta Tâbî Mallar (Nisab ve Zekât Oranları), Ankara 2015, s. 172-174.

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet