Taha suresi 124. ayetteki “maîşeten dankâ” kabir azabı mıdır?

- Taha 124’te geçim sıkıntısı (maişet temini) söz ediliyor. Peygamber Muhammed bunu kabir azabı diye yorumlamış.
- Acaba bu hadis uydurma mıdır?

Değerli kardeşimiz,

İlgili ayette yer alan “maîşeten dankâ”nın anlamı, “geçim sıkıntısı”ndan ziyade, daha geniş bir kavram olarak “hayat/yaşam sıkıntısı” olarak değerlendirmek daha uygundur. Çünkü, buradaki “sıkıntı” ekonomik sıkıntıdan ziyade kalbi, ruhi sıkıntıdır.

Nice zenginler var ki “depresyon”dan kurtulamazlar. Çünkü Allah’a karşı yapılan imani ve ameli isyanlar kişiyi “ruhi bunalım” manasında bir “darlığa” sokar.

Özellikle ayette ifade edildiği üzere “Allah’ın zikrinden/onu hatırlamaktan/ona imanla intisap etmekten yüz çeviren” imansız kimsenin dünyası, beden sağlığı ve ekonomik yönden ne kadar geniş olursa olsun, ruhi bunalım içinde sıkışmış bir “hayat” girdabına mahkumdur. (krş. İbn Aşur, ilgili ayetin tefsiri)

- Nice dinsiz-imansız kimselerin ekonomik ve zahiri hayat standartlarının çok güzel olduğu bir gerçektir.

Demek ki, ayetin “maddi darlık/geçim sıkıntısı” şeklinde algılamak pek isabetli değildir. Aksine bunu, manevi sıkıntı, ruh darlığı, gönül sıkışması şeklinde anlamak daha isabetlidir.

“Dikkat edin; kalbler Allah’ı zikretmekle mutmain olur.” mealindeki ayetin ifadesi de bu işin manevi cepheyle/kalbin ve ruhun tatmin ile ilgili olduğunu göstermektedir.

- Bununla beraber, “hayat darlığı” ifadesini, hem dünyada hem kabirde hem ahirette olacak şekilde geniş bir muhtevaya sahip olduğunu söyleyen alimler de vardır. Bu alimlere göre, kâfirlerin hırs yüzünden sıkıntıya girmeleri söz konusudur. (bk. Razi, ilgili ayetin tefsiri)

O halde, bu hırs da manevi bunalım anlamına gelen ruhi sıkıntı demektir. Çok zengin olabilirler, fakat mutlu olmayabilirler. Bir de bazı hükümler, ekseriyete göre verilir. Kâfirlerin ekseriyetinin manen huzursuz olmaları, imansızlıklarının bir gereğidir.

- Ebu Hureyre’nin rivayet ettiği bildirilen “kabirdeki sıkıntı” ile ilgili hadisin senedi “Hasen” olarak belirtilmiştir. (bk. Mecmau’z-Zevaid, h. no: 4286; Merkezu’l-fetva, rakam: 36233)

- Hâkim de ayette yer alan “maişet-i dankâ”in kabir azabı olduğuna dair bir hadisi rivayet etmiş ve bunun Müslim’in şartına uygun-sahih olduğunu belirtmiştir. Zehebi de Telhis’te bu değerlendirmeyi tasdik etmiştir[bk. Müstedrek/Telhis(birlikte), 2/413/ h. no:3439]

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet