Serbest bırakılan bir köle nasıl satılır?

- Bu hadisi açıklar mısınız:
Cabir bin Abdullah şöyle söyledi: Bir adam, öldükten sonra kölem serbesttir dedi. Fakat bu adamın başka malı da yoktu. Bu sebeple Hz. Peygamber bu adama ait kölenin satılmasını emretti. Köle 700 veya 990 dirheme satıldı.
- İlgili hadis şöyledir:
Câbir b. Abdullah'dan rivâyet edildiğine göre; Bir adam kendi ölümünden sonra geçerli olmak üzere kölesini azad etmiş ve o köleden başka bir malı da yokmuş. Bunu üzerine Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem) (orada bulunanlara) o köleyi (getirmelerini) emretmiş, (köle getirilince) yedi yüz yahutta dokuz yüz (dirhem)e satılmış. (Buharî; ahkâm 32, büyü 59, ırk 9; Müslim, zekat 41, eyman 58; Nesâî, zekat 60. büyü 84, kudât 29: İbn Mâce. ıtk 2. büyü 37, 38, vesâyâ 3: Muvatta. ramadan 8: Ahmed b. Hanbel III. 305, 368-371)

Değerli kardeşimiz,

Önce şunu belirtelim ki, köleliğin dünyadan kalktığı günümüzde hiçbir faydasının olmadığı bu gibi konular yerine daha güncel, lüzumlu ve ihtiyaç duyulan, sosyal yaralarımıza ilaç olacak konularla meşgul olmak çok daha isabetli olduğunu düşünüyoruz.

İslam'ın amacı hazır bulduğu köleliği devam ettirmek değil, önce durumlarını düzeltmek, sonra ortadan kaldırmaktır. Bugün köleliği devam ettirenler, İslam'ın maksadına aykırı davranmış ve İslam imajına zarar vermiş olurlar.

Tarihî bir hadise olan cariyelik müessesesi günümüzde hiçbir şekilde tatbik edilmemektedir.

Bu bilgiden sonra soruda geçen konuya gelince:

Bazı alimlere göre, efendisi ölmeden önce “müdebber yani azatlığı efendisinin ölümünden sonraya bağlanan kölenin satışı caizdir. Şafii mezhebi ve ona uyan alimler -bu hadise dayanarak- bu görüşü benimsemişlerdir. Hz. Aişe, Tavus, Ata, Hasan, Mücahid, Ahmed b. Hanbel, İshak, Ebu Sevr ve Davud gibi alimler de bu görüşteler. 

Ebu Hanife, Malik, Hicaz, Şam ve Kufe alimlerinin büyük çoğunluğuna göre ise söz konusu satış caiz değildir.

Bu konuda -Nesaî ve Darekutni gibi- hadis âlimlerinin yer verdiği bazı rivayetlere göre, söz konusu müdebber kölenin efendisinin borcu olduğu ve hiçbir malı olmadığı için Peygamberimiz (asm) böyle bir uygulama yapmış ve adamın borcunu ödetmiştir.

Esasen bunun caiz olmadığını söyleyen âlimler de bu bilgiye dayanmışlardır.

Hatta bazı Maliki âlimlerine göre, “Bir kimsenin malının hepsini sadaka veren kimsenin bu tasarrufu batıldır.” demişler.

Fakat İmam Neveviye göre, bir kimse malının tamamını sadaka olarak verebilir. (bk. Nevevi, Şerhu Müslim, 11/141; İbn Hacer, Fethu’l-Bari, 4/421-422)

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet