İbadetlerimi yetersiz görüyorum, nasıl rahatlarım?

- İbadetlerim yeterli değil diye düşünüyorum ve bu beni çok rahatsız ediyor. Namazlarımı kılıyorum, zikir çekmeye çalışıyorum haramlardan uzak durmaya çalışıyorum ama içimde sürekli bir yetersizlik, eksiklik duygusu var.
- Biliyorum herkesin kusurları vardır ve Allah eksiklerimizi tamamlar ancak içimdeki sıkıntı geçmiyor ve son dönemde iyice arttı, ibadetlerimi etkiler dereceye geldi. Namazlarımı kılmaya birkaç sene önce başladım kaza namazlarım var onları da kılmalıyım ancak bu sıkıntı bunları da engelliyor ve harekete geçemiyorum.
- Sürekli cezalandırılmayı hak eden, kusurlu bir kul olduğumu düşünüyorum. İnsan ne zaman elimden geleni yaptım diyebilir ve içini nasıl rahatlatabilir?

Değerli kardeşimiz,

Esasen kişinin kendini ibadetlerde yetersiz görmesi onu gururdan, benlikten ve ibadetlerine güvenmekten korur. Ancak bunun dengesini muhafaza edemezse, o zaman ümitsizliğe neden olabilir.

Unutmamak gerekir ki, Allah’ın rahmeti gazabını geçmiştir.

Anlattığınız sıkıntıyı psikolojide en iyi açıklayan kavramlar “yetersizlik şeması” ve “mükemmeliyetçiliktir.”

Çocukken bir hata yaptığımızda ya da bir şeyi başaramadığımızda suçun tamamıyla kendimizde olduğunu düşünürüz. Çünkü başaramadığımız şeylerin dış faktörlerden de kaynaklanabileceğinin bilgisi bizde henüz oluşmamıştır. Bu dönemde ebeveynlerimiz devreye girip bize durumu açıklamaz ve bunun normal görmezse, tüm hatayı kendimizde arar, durumun tamamen bizim yetersizliğimizden kaynaklandığı zannederiz.

Biraz daha büyüdükten sonra öğretmenler ve okul arkadaşları söz ve davranışlarıyla yetersizlik hissinin gelişiminde etkili olurlar.

Hayatımızın ilerleyen aşamalarında ise, bir şey yaptığımızda en mükemmelini yapmak isteriz. En mükemmelin de sınırı olmayınca, ne kadar mükemmel yaparsak yapalım yine de beğenmeyiz, dolayısıyla da kendimizi yetersiz görürüz.

Bu ise kaygımızı artırır, ümitsizliğe düşürür, çoğu zaman başladığımız işi bitiremez veya bütün bütün vazgeçeriz.

Yetersizlik hissiyle başa çıkmaya yardımcı olacak bazı önerilerimizi paylaşalım:

1. Kendinizi İyi Tanıyıp Davranışlarınızın Nedenini Öğrenin

İnsanlar bilinçli yaptıkları şeyleri kontrol altına alabilirler. Ama bilinçdışı davranışlarını kontrol altına almaları zordur. Mesela, bir şeyin en mükemmelini yapmak, yaptığı şeyleri sürekli yetersiz görmek, bunların iyi olmadığı, az olduğu anlamına gelmez.

Bunun nedeninin sizin yetersizlik ve mükemmeliyetçilik şemanızın olduğunu düşündüğünüzde yaptıklarınızın az olmadığını anlayacaksınız.

Mükemmelin ve kusursuzluğun mümkün olmadığını ve kendimizden imkânsızı bekleyip beklemediğimizi görmek yetersizlik hissiyle başa çıkmaya yardımcı olur.

Hata yapmanın, günah işlemenin insana özgü olduğunu, peygamberler hariç herkesin günahı olabileceğini unutmamalıyız. Herkes zaman zaman hata yapabilir, günah işleyebilir.

2. Olumsuz Düşünceleri Alternatifleriyle Değiştirin

Yetersizlik hissi genellikle birçok olumsuz düşünceyle birlikte gelir. Böyle zamanlarda bu düşüncelerin ne olduğunu fark edip kendimizle nasıl konuştuğumuza bakmalıyız. Bu olumsuz düşüncelere şefkatli ve anlayışlı alternatifler bulmak iyi bir çözüm olacaktır.

Örneğin “Yetersizsin, daha çok ibadet etmen gerekir, bunlar az, seni kurtarmaz!” diye düşündüğümüzde kendimize şu cümleyi de hatırlatabiliriz:

“Rabbime bin şükür, ibadetlerimi yapıyorum. Milyonlarca kişi bunları da yapmıyor. Allah benden zaten çok ibadet istemiyor, gücümün ve zamanımın yettiği kadar istiyor. Farz ve vacipleri yapmak, günahlardan uzak durmak esastır, sünnetlerden de ne yaparsam kârdır. Zaten beş vakit namaz kılan insanın yaptığı tüm helal dünya işleri de ibadet hükmüne geçiyor. Yani ben uyusam, ders çalışsam, yemek yesem, tefsir okusam, doğayı seyretsem bile ibadet sevabı alıyorum. Rabbime bin şükür bana bu şuuru ve imkânı ve imanı vermiş. Aslında ne kadar nasipliyim, hamdolsun.”

3. Eleştirel İnsanlardan ve Ortamlardan Uzak Durun.

Çevremizde sürekli eleştiren ve yargılayan kişilerin varlığı yetersizlik hissini tetikler. Bu nedenle bu kişilere sınır koymak önemlidir.

4. Sürekli Cezalandırmayı Hak Etmek Düşüncesi Gerçek Değildir

Kişinin “Sürekli cezalandırılmayı hak eden” birisi olduğunu düşünmesi çocukluk şemasıdır, gerçek değildir. Küçüklüğünde sürekli eleştirilen, suçlanan kişiler, büyüdüklerinde de kendilerini suçlu, günahkâr, cezalandırmayı hak eden kişi olarak algılarlar.

Sizin de böyle bir travmatik geçmişiniz olabilir. Size böyle düşündüren şey, yaptıklarınız değil, otomatik olumsuz düşüncelerinizdir. Bunun farkına varıp, üzerinde fazla durmayın.

5. Makul Olan Çok İbadet Değil, Devamlı ve İhlasla Yapılan İbadettir

“Allah katında amellerin en makbul olanı hangisidir?” diye sorulunca; Peygamber Efendimiz (asm): “Az bile olsa devamlı olanıdır.” buyurmuşlar.(bk. Buhari, İman 16-29)

İbadetlerinizi daha fazla yapma kaygısını bırakın, ihlasla ve sürekli yapma gayretinde olun.

6. Allah’ın Rahmeti Her Şeyden Büyüktür

Günahınız için Allah’tan af dileyin, ama onun merhametinin daha büyük olduğunu da unutmayın. Kişinin kendisini cehennemlik görmesi, çok günahkâr olduğu için Cennete giremeyeceğine inanması Allah’ın rahmetinden ümidini kesmektir ki, Allah’a karşı su-i zan etmektir. Ayrıca bu durum Allah adına karar vermektir ki, onun iradesini ve rahmetini itham etmek anlamına gelir.

Ümidiniz, korkunuzdan fazla olsun.

7. Zaman Zaman Az ve Yetersiz de Olabileceğinizi Unutmayın

Bazen istediğimiz kadar ibadet edemeyebiliriz. Bu bizimle alakalı kötü bir şey söylemez, günahkâr olduğumuz anlamına gelmez. Cezayı hak ettiğimiz anlamına gelemez. O günkü zamanımızın daha fazla ibadet etmeye yetmediği anlamına gelir. Bu nedenle zaman zaman istediğimiz sonucu almamak için de kendimize izin vermemiz, bunun da doğal olduğunu hatırlamamız çok değerlidir.

8. Profesyonel Destek Almak

Yetersizlik bizi çok rahatsız ediyorsa ve yaşamımızı etkiliyorsa her zaman profesyonel bir destek alabilir ve bu konuda çalışmaya başlayabiliriz.

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet